به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «چهارفصل» ملت ایران در طول تاریخ، همواره حرکت‌ها و اقدامات اثرگذاری انجام داده که همچون قله‌های رفیع در صفحات تاریخ ثبت‌شده است. انقلاب اسلامی ایران نمونه بارزی از این عظمت‌هاست؛ حرکتی که از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ آغاز شد و همچنان با مناسبت‌هایی چون ۱۳ آبان و ۹ دی استمرار یافته است.

دو جریان متضاد در برابر هم

پس از سال ۱۳۴۲، دو جریان در کشور و استان کهگیلویه و بویراحمد با اهداف متفاوت فعالیت می‌کردند؛ جریان حکومت باقدرت اداری، رادیو و تلویزیون، احزاب و مطبوعات و جریان علمای دینی با فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی. در این دوره، «سرلشکر علیزاده» به‌عنوان فرماندار کل (۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷) سیاست‌های دولت را اجرا می‌کرد و پس از وی «فریدون امیرابراهیمی» و سپس «احمد جوهرزاده» فرمانداری استان را برعهده گرفتند.

[2]

با شکل‌گیری استان در سال ۱۳۵۵ و تشدید حوادث ۱۳۵۶، موج انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (ره) سراسر کشور و منطقه کهگیلویه و بویراحمد را فرا گرفت. مردم گچساران با مشاهده سیاست‌های وابسته و ضد دینی حکومت پهلوی، به حرکت‌های انقلابی روی آوردند.

نقش روحانیون و نخبگان محلی

علمای مبارز منطقه، ازجمله مرحوم آیت‌الله ملک حسینی، مرحوم حجت‌الاسلام میراحمد تقوی، شهید حجت‌الاسلام محمدتقی بشارت و مرحوم حجت‌الاسلام متقی کاشانی، رهبری فعالیت‌های انقلابی مردم را برعهده گرفتند. تلاش آنان موجب شد نخبگان سنتی و جدید نیز به صفوف مردم پیوسته و موج انقلاب تقویت شود.

دانشجویان و دانش‌آموزان؛ چاشنی انقلاب

فعالیت‌های دانشجویان و دانش‌آموزان در سال‌های پیش از انقلاب پراکنده و زیرزمینی بود. «محمد زید بهبهانی» و «بهرام تاجگردون» حلقه اتصال گروه‌های مختلف شدند. کلاس‌های تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه در مساجد، بستری برای آموزش و تربیت نسل جدید مبارزان بود. از هنرجویان تربیت‌شده در این کلاس‌ها، بسیاری بعد از انقلاب در جنگ تحمیلی به درجه رفیع شهادت نائل آمدند.

بازار و مساجد؛ پیوندی برای انقلاب

بازاریان و اصناف گچساران با همراهی روحانیون، نقش مهمی در گسترش مبارزات مردمی داشتند. مساجد صاحب‌الزمان (عج)، بیت العباس و جامع (شهیدان) مرکز تجمع مردم و پایگاه هماهنگی سه طبقه روحانیون، بازاریان و دانش‌آموزان بودند. این نهادها نه‌تنها حمایت معنوی، بلکه پشتیبانی اقتصادی و تدارکاتی برای مبارزات فراهم کردند.

[3]

اعتصاب کارکنان صنعت نفت؛ شریان حیات رژیم در دست مردم

اعتصاب کارکنان صنعت نفت گچساران که یکی از بزرگ‌ترین منابع نفت کشور را تحت پوشش داشت، فشار شدیدی بر رژیم پهلوی وارد کرد. حضرت امام (ره) در سخنانی، اعتصاب این قشر را یک ویژگی خاص در پیشبرد نهضت دانست و بر اهمیت آن تأکید کرد.

قیام خونین ۱۹ آبان ۱۳۵۷

درنهایت، اوج مبارزات مردم گچساران در ۱۹ آبان ۱۳۵۷ رقم خورد. تجمع گسترده مردم در مسجد جامع و بیرون آن، شعارهای «الله‌اکبر» و «نهضت ما حسینی است» را به آسمان رساند. نیروهای مسلح رژیم پهلوی با حمله و تیراندازی به جمعیت، تعدادی از جوانان و فعالان انقلابی ازجمله شهید سید نجف بلادیان، شهید حسین کیامرثی و شهید محمد فراشبندی، شهید حسین امینی، شهید مذکور پارسی، شهید غریب پرویزی را به شهادت رساندند. این روز، نقطه عطفی در تاریخ انقلاب استان کهگیلویه و بویراحمد و شهرستان گچساران محسوب می‌شود.

قیام مردم گچساران نمونه بارزی از پیوند سه‌گانه روحانیون، بازاریان و جوانان با حمایت طبقه فرهنگی و کارکنان صنعت نفت بود. این همبستگی و برنامه‌ریزی منسجم، علیرغم سرکوب شدید ساواک و نیروهای حکومتی، نشان‌دهنده بلوغ سیاسی و دینی مردم منطقه و نقش حیاتی آنان در پیروزی انقلاب اسلامی بود.

روایت محمدابراهیم شریعتی از قیام‌های مردمی علیه رژیم پهلوی

محمدابراهیم شریعتی، از مبارزان انقلابی گچساران در گفتگو با پایگاه خبری تحلیلی صبح زاگرس، خاطراتی از شکل‌گیری جلسات مذهبی و سیاسی و نقش شخصیت‌های تاثیرگذار در قیام مردم این شهر علیه رژیم پهلوی را بازگو کرد. وی با اشاره به فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی، شهادت مبارزان و فشارهای ساواک، تصویری از مقاومت مردمی در جنوب کشور ارائه داد.

[4]

آغاز نهضت در گچساران

شریعتی بیان کرد: در سال 1346، محمد زید بهبهانی، از کارکنان صنعت نفت ماهشهر و از طرفداران جدی امام خمینی (ره)، به گچساران تبعید شد. او باوجود نظارت شدید ساواک، در مجالس مذهبی مانند دعای کمیل بازاری‌ها شرکت می‌کرد و کم‌کم جمعی از کارکنان نفت و فرهنگیان به این جلسات پیوستند. این جمع به تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه و برگزاری دعای کمیل می‌پرداختند.

وی تصریح کرد: یکی از یاران صمیمی این جمع، شهید سید نجف بلادیان بود. وی خیاط بازار بود و علاقه زیادی به فعالیت‌های فرهنگی داشت، نمایندگی مجله «مکتب اسلام» را بر عهده داشت و کتاب‌های مذهبی فراوانی در مغازه خود داشت. شهید بلادیان در 19 آبان 1357 به همراه پنج نفر دیگر از مجاهدان توسط مأموران رژیم پهلوی به شهادت رسید.

ادامه فعالیت‌ها در شرایط سخت

شریعتی اظهار کرد: با فشار ساواک، مجالس آقای بهبهانی به شکل دیگری ادامه یافت و روزهای جمعه و ایام تعطیل به‌عنوان گردش و تفریح، گروهی محدود از مردم اطراف شهر از آموزه‌های او بهره‌مند می‌شدند. این جلسات به‌مرور جنبه سیاسی نیز پیدا کرد و در آن‌ها مظالم رژیم و دستورات امام (ره) موردبحث قرار می‌گرفت. با بالا گرفتن اعتراضات در قم، تهران و تبریز و برگزاری چهلم شهدای آن تظاهرات، گروه‌های فرهنگی و کارکنان نفت و جوانان گچسارانی فعال‌تر شدند.

نقش روحانیون و مساجد در مبارزه

شریعتی خاطرنشان کرد: در ماه رمضان سال 1357، حجت‌الاسلام مصباحی مقدم در مسجد صاحب‌الزمان (عج) و حجت‌الاسلام معلمی در مسجد بیت‌العباس (ع) به سخنرانی پرداختند و مستمعین زیادی جذب این جلسات شدند. مسجد صاحب‌الزمان و بیت‌العباس نقش بسیار مهمی در انقلاب مردم گچساران داشتند.

[5]

وی افزود: با پخش اعلامیه‌ها و پیام‌های امام و سردادن شعارهایی همچون «الله‌اکبر» و «نهضت ما حسینی است، رهبر ما خمینی است»، ساواک به وحشت افتاد و تلاش کرد مجالس را تعطیل کند، اما به دلیل اهمیت ماه رمضان و حضور پرشور مردم، موفق نشد.

عید فطر و اوج اعتراضات مردمی

شریعتی توضیح داد: روز عید فطر، جمعیت زیادی برای اقامه نماز عید در مسجد صاحب‌الزمان (عج) جمع شدند. نیروهای ضدشورش مسجد را محاصره کردند، اما باتدبیر متصدیان و رعایت شرایط، مردم توانستند نماز را باشکوه اقامه کنند. پس از نماز، شعارها شدت گرفت و نیروهای نظامی با تیراندازی هوایی مردم را متفرق نمودند.

این مبارز انقلابی اضافه کرد: در پی این حوادث، دو نفر از فرهنگیان مبارز، ازجمله بهرام تاجگردون، توسط ساواک دستگیر و به زندان کمیته مشترک تهران منتقل شدند و پس از چند ماه آزاد شدند.

شهادت جوانان و مقاومت ادامه‌دار

شریعتی اشاره کرد: یکی از جوانان گچساران که در خدمت سربازی بندر بوشهر بود، از دستور تیراندازی به تظاهرکنندگان سرپیچی کرد و به شهادت رسید. قرار بود مجلس بزرگداشتی برای او برگزار شود، اما ساواک مانع شد. بااین‌حال، جمعی از مردم و دانش‌آموزان در مسجد حاضر شدند و اولین تظاهرات با سخنان آقای زید بهبهانی شکل گرفت.

[6]

این روایت نشان‌دهنده نقش فعال مردم، فرهنگیان، روحانیون و دانش‌آموزان گچسارانی در مقابله با ظلم و رژیم پهلوی است و تأکید می‌کند که چگونه باهمت و اتحاد، نهضت اسلامی در شهرستان‌های کوچک نیز جان گرفت و مسیر پیروزی انقلاب را هموار کرد.

عبدالله صابری، یکی دیگر از مبارزان انقلابی گچساران، در گفتگو با پایگاه خبری صبح زاگرس به شرح بخشی از مبارزات مردم گچساران در مقابله با رژیم پهلوی پرداخت و با استناد به آیه‌ای از قرآن کریم گفت: قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلُ ۚ كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُشْرِكِينَ. بگو که در زمین سیر کنید و بنگرید که عاقبت طوایف پیشین که اکثرشان مشرک بودند، چه شد.

صابری افزود: به‌حکم قرآن، اگر دانشی از گذشته داریم، بازگو کردن آن و انتقال به دیگران واجب است تا مفید و مؤثر واقع شود.

حضور در قم و آغاز مأموریت انقلابی

صابری بیان کرد: قبل از انقلاب، به دلایلی در قم مشغول تحصیل علوم دینی بودم و با شهید حجت‌الاسلام بشارت (ره) حشرونشر داشتم. روزی ایشان به من گفتند که در گچساران کشتاری رخ‌داده و تعدادی از شهروندان شهید شده‌اند و فضای شهر از ترس و خفقان پرشده است. ایشان تأکید کردند که لازم است به گچساران سفر کنیم و اگر خدا توفیق دهد، این فضای سنگین را بشکنیم و مسیر انقلاب را از سر بگیریم.

صابری ادامه داد: به‌اتفاق ایشان به گچساران رفتیم و دوستان و آشنایان فعال در انقلاب را جمع کردیم. ابتدا اوضاع را بررسی کردیم و پس از تقسیم‌کار، گروهی فعالیت‌های علنی شامل راه‌اندازی راهپیمایی‌ها، مجالس سخنرانی و اداره مساجد را بر عهده گرفتند و گروهی دیگر فعالیت‌های مخفی شامل دریافت و انتشار اعلامیه‌ها و بیانیه‌های حضرت امام (ره) و انجام اقدامات تخریبی محدود برای مقابله با رژیم را انجام دادند.

[7]

نقش فعالان و تقسیم‌کار در انقلاب

صابری اظهار کرد: برخی از بزرگان مانند شهید حجت‌الاسلام بشارت، بهرام تاجگردون و محمد زید بهبهانی مسئولیت اداره کلی حرکت مردمی و فعالیت‌های اجتماعی را داشتند و برخی دیگر مانند آقایان مرحوم خواجوی، خورشیدی آزاد و عبدی‌پور مسئول چاپ و تکثیر اعلامیه‌های امام بودند. همچنین افرادی مانند تقی شریعتی، مرحوم نبی‌زاده و ذوالفقار صابری هم در مدیریت انقلاب نقش داشتند و هم در فعالیت‌های مخفی مشارکت می‌کردند.

وی افزود: برای چاپ و تکثیر اعلامیه‌ها منزلی در محله سادات به‌صورت مخفی اجاره شد و تحت عنوان شرکت نقشه‌برداری فعالیت می‌کردیم. همچنین از یک مدرسه در باشت دستگاه تکثیر مخفیانه و یک دستگاه تایپ و فتو استنسیل تهیه شد تا در ظرف چند ساعت، اعلامیه‌ها در تیراژ چند هزار نسخه چاپ شود.

انتشار اعلامیه‌های امام و ناکامی ساواک

صابری بیان کرد: هر زمان که حضرت امام (ره) در پاریس اعلامیه‌ای صادر می‌کردند، از طریق منزل آقای پسندیده در قم اطلاعیه را دریافت و چاپ می‌کردیم. معمولاً از ساعت ۷ شب که اعلامیه ارسال می‌شد تا نیمه‌شب چاپ و توزیع در منازل مردم انجام می‌گرفت. این روند بیش از یک ماه ادامه داشت و ساواک نتوانست به افراد چاپ و دسترسی پیدا کند و به‌تدریج توان خود را از دست داد.

اقدامات تخریبی برای مقابله با رژیم

وی ادامه داد: برای ایجاد رعب و مقابله با ساواک، اقداماتی انجام شد ازجمله تخریب مشروب‌فروشی معروف، کتابخانه‌ای که محل فروش کتاب‌های شاهنشاهی و بهایی بود، برخی لوله‌های شرکت نفت، مرکز حزب رستاخیز، سینما و بانک‌های مرتبط با رژیم. این اقدامات باعث شد رژیم از سرکوب راهپیمایی‌ها ناامید شود.

[8]

صابری افزود: راهپیمایی‌های چند هزارنفری ادامه یافت و سخنرانان آزادانه پیام انقلاب را منتقل می‌کردند. تلاش گسترده مردم باعث شد زمینه پیروزی انقلاب در گچساران فراهم شود.

قیام ۱۹ آبان گچساران؛ از انقلاب فکری تا مسجد خونین

یدالله مرادی، تحلیل‌گر مسائل سیاسی، در گفتگو با پایگاه خبری «صبح زاگرس» به بررسی قیام تاریخی ۱۹ آبان مردم گچساران پرداخت و از ریشه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شکل‌گیری این حرکت انقلابی سخن گفت. وی تأکید کرد که ترکیب جمعیتی متنوع، بافت صنعتی و فرهنگی و آگاهی سیاسی مردم این شهر، زمینه‌ساز یکی از مهم‌ترین قیام‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در جنوب کشور شد.

گچساران؛ شهری کوچک با نقش اقتصادی بزرگ

مرادی با اشاره به موقعیت استراتژیک گچساران گفت: این شهر نفت‌خیز در جنوب غربی ایران، هرچند کوچک است، اما نقش تعیین‌کننده‌ای در اقتصاد کشور دارد و مبادلات اقتصادی و نرخ ارز آن حتی به سطح جهانی منعکس می‌شود.

 وی افزود: گچساران نخستین منطقه استان کهگیلویه و بویراحمد بود که شاهد شکل‌گیری نظام و ساختار شهری مدرن شامل مدارس، بازارها، بیمارستان‌ها، خیابان‌ها و حتی ادبیات محاوره‌ای خاصی بود که ترکیبی از لری، ترکی و واژه‌های انگلیسی بود.

[9]

بافت اجتماعی و فرهنگی؛ بستر مبارزات انقلابی

مرادی تصریح کرد: ترکیب فرهنگی، تنوع اقوام، سطح تحصیلات و ساختار صنعتی مردم گچساران، آنان را به مردمی آگاه، مبارز و انقلابی تبدیل کرده بود. از کشف نفت در لایه‌های تپه‌های گچ کوراوغلو تا مهاجرت گسترده کارگران و متخصصان خارجی و ساخت پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های نفتی، همه نشان از تحول اجتماعی و صنعتی این شهرستان داشت که تحرکات کارگری و سیاسی را در پی داشت.

روشنگری جوانان دانشجو و حضور فرهنگیان

تحلیل‌گر مسائل سیاسی اضافه کرد: از سال‌های ۵۶، مثلث مبارزاتی نفت، بازار و فرهنگیان در گچساران فعال شد. جوانان دانشجو در روشنگری نقش مؤثر داشتند و روحانیون نیز با حضور در مناسبت‌های مذهبی، محافل دینی را به بستری برای نقد حکومت و آموزش مسائل انقلابی تبدیل کردند.

مرادی خاطره‌ای از تابستان ۵۷ روایت کرد: در شرکت پارادیس، تبریزی‌های معتقد فلسفه قیام ۲۹ بهمن تبریز را برای ما توضیح می‌دادند و کاست‌های سخنرانی امام خمینی (ره) را پخش می‌کردند. با آغاز مهر ۵۷، حرکت‌های دانش‌آموزی در خیابان‌ها شکل گرفت و مدارس به تعطیلی کشیده شدند، همه مقدمه قیام ۱۹ آبان بود.

اعتصاب فرهنگیان و کارکنان نفت؛ جرقه قیام

وی افزود: از ابتدای مهر ۵۷، مدارس تعطیل شد و فرهنگیان به اعتصاب پرداختند. کارکنان نفت نیز با مردم همراه شدند و پیوند با بازار برقرار شد. سه چهره شاخص این روزها شهید بشارت از روحانیون، حاج شریعتی از بازار و حاج بهرام تاجگردون از فرهنگیان بودند.

[10]

مرادی گفت: در صبح ۱۹ آبان، ساواک با جمعیتی محدود از اوباش خیابان‌ها را کنترل کرد، اما این حرکت تنها رگ غیرت مردم را به جوش آورد و هزاران نفر به مسجد جامع آمدند تا انزجار خود را از حکومت نشان دهند.

مسجد جامع؛ صحنه خون و شجاعت

تحلیل‌گر مسائل سیاسی تشریح کرد: جمعیت در مسجد جامع نشسته بود و سخنرانان به روشنگری می‌پرداختند که ناگهان نیروهای ارتشی مسلح رسیدند و به سمت مردم شلیک کردند. فوران خون شهید بلادیان در ورودی مسجد، خشونت و جنایت نیروهای حکومتی را نشان می‌داد.

وی افزود: جوانان به خیابان‌ها آمدند، بانک‌ها و مشروب‌فروشی‌ها را تخریب کردند و اعتراض خود را با شعار و حرکت‌های انقلابی نشان دادند. دود ناشی از آتش و صدای تیراندازی‌ها فضای شهر را متحول کرد و اراده مردم را پایدارتر ساخت.

اعلام حکومت‌نظامی و پیام قیام

مرادی بیان کرد: ساعت ۸ نیروهای کمکی ارتش در شهر مستقر شدند و حکومت‌نظامی اعمال شد. نام شهدا و زخمی‌ها به‌سرعت در بین مردم پخش شد و روز بعد، شاهد چهره خونین دانش‌آموز شهید امینی بودیم.

وی تأکید کرد: این قیام سبب شد تا گچساران به‌عنوان پیش‌قراول آزادیخواهی، عدالت‌طلبی و اسلام‌گرایی در جنوب ایران شناخته شود و مسجد شهیدان نام‌گذاری گردد. این حرکت تاریخی، برگ زرینی در تاریخ مبارزات استقلال‌خواهانه کشور به یادگار گذاشت.

[11]

قیام خونین ۱۹ آبان گچساران؛ طلوع انقلاب در سایه شهادت

سرانجام رشادت‌های انقلابی مردم گچساران در روز ۱۹ آبان ۱۳۵۷، غروب خونینی رقم زد؛ روزی که شماری از جوانان انقلابی این شهرستان به آسمان عروج کردند و طلوع انقلاب را ندیدند. شهادت 6 نفر از فرزندان خمینی کبیر (ره) در این قیام، زمینه‌ساز پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن همان سال شد و در تاریخ ایران جاودانه گردید.

تنوع فکری و قومی در پشت قیام

با بررسی ساختار قیام، مروری بر ترکیب جمعیتی و فکری شرکت‌کنندگان قابل‌مشاهده است: روحانیون، بازاریان، دانشجویان، دانش‌آموزان و کارگران با گرایش‌های مختلف قومی ازجمله لر، ترک، بهبهانی، اصفهانی و بختیاری در این قیام مشارکت داشتند. ترکیب افراد زندانی آن ایام نیز مهر تأییدی بر جامعیت و مردمی بودن قیام خونین ۱۹ آبان بود.

تشکیل کمیته موقت و حفظ امنیت شهر

به دستور امام خمینی (ره)، دولت موقت بازرگان تشکیل شد و دستگاه‌های نظامی و اجرایی رژیم پهلوی از کار افتاد. در این چارچوب، کمیته‌های موقت انقلاب در سراسر کشور برای مدیریت امور و حفظ امنیت شهرها شکل گرفت. در گچساران، کمیته سه‌نفره‌ای متشکل از حجت‌الاسلام شهید محمدتقی بشارت، محمد زید بهبهانی و بهرام تاجگردون مسئولیت مدیریت شهر را برعهده گرفتند.

عده‌ای از جوانان شهر، تفنگ‌به‌دوش، شب و روز در خدمت مردم بودند تا امنیت شهر و منابع حیاتی مانند چاه‌های نفت حفظ شود و مواد غذایی و سایر نیازهای مردم تأمین گردد. بسیاری از این جوانان بعدها در جنگ تحمیلی علیه صدامیان نیز حضور یافتند و به درجه رفیع شهادت نائل آمدند.

[12]

پیوند توسعه نفت با قیام ۱۹ آبان

با توجه به تاریخ گچساران، می‌توان رابطه معناداری بین کشف نفت، توسعه شهرنشینی، تأسیس ساواک، تنوع گروه‌های سیاسی و قیام خونین ۱۹ آبان ۱۳۵۷ مشاهده کرد. به‌نوعی می‌توان گفت که خط و مشی فکری مردم گچساران با خطوط لوله نفت از این شهر تا مسجدسلیمان، اهواز، دزفول، آبادان و نهایتاً خرمشهر نیز هم‌راستا بود فعالیت گسترده گروه‌های چریکی مانند منصورون، مجاهدین خلق و گروه‌های توده‌ای در مناطق نامبرده مهر تأییدی بر تأثیرگذاری سیاسی و ایدئولوژیک گچساران در جنوب کشور است.

قیام ۱۹ آبان ۱۳۵۷ گچساران نه‌تنها یک حرکت مردمی و خونین بود، بلکه حلقه‌ای مهم در زنجیره پیروزی انقلاب اسلامی به‌شمار می‌رود. رشادت جوانان، انسجام اقوام و گروه‌های مختلف و مدیریت انقلابی کمیته موقت، گچساران را به یکی از نقاط ثقل سیاسی استان و جنوب کشور تبدیل کرد و نام این شهر در تاریخ مبارزات استقلال‌خواهانه ایران ماندگار شد.

انتهای خبر/