به گزارش چهارفصل سد خرسان 3 در مرز استان های کهگیلویه و بیوراحمد و چهارمحال و بختیاری به یک چالش اساسی تبدیل شده است؛ مطالعات احداث سد(خرسان ۳) از سال ۱۳۸۶ آغاز و از سال ۹۰ هم عملیات اجرایی آن شروع شد و بنا بگفته کریم زاده فرماندار لُردگان استان چهارمحال و بختیاری، مجموع پیشرفت فیزیکی سد و نیروگاه این سد اکنون ۱۷ درصد است مسئله‌ای که با ادامه این روند اجرایی آن کابوسی وحشتناک سرزمین دنا را فرا خواهد گرفت. 

ساختگاه سد «خرسان ۳» در شهرستان لُردگان چهارمحال و بختیاری قرار دارد و بخشی از مخزن آن‌هم در دهستان سادات محمودی شهرستان دنا در  استان کهگیلویه و بویراحمد  جانمایی شده است. 

بر اساس طراحی اولیه این سد، حجم مخزن بیش از یک میلیارد مترمکعب در نظر گرفته‌شده و ساخت آن می‌تواند اقلیم هر دو استان کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری را تحت تأثیر قرار وحشتناک خود دهد. 

سد خرسان سه با ۲۴ کیلومترمربع وسعت، حدود ۱۹۵ متر ارتفاع، یک میلیارد و ۱۸۵ میلیون مترمکعب حجم و ۳۹ کیلومتر طول یکی از بزرگ‌ترین سد‌های بتنی خواهد بود که بنا بگفته مسئولان شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران اهدافی نظیر تولید انرژی برق‌آبی، تنظیم جریان، افزایش عمر مفید سد‌های پایین‌دست و کاهش هزینه‌های دستگاه‌های سیلاب در سد خرسان‌۲ و ۳ را دنبال می‌کند.

بر اساس آخرین آنالیزها با آبگیری این سد ویرانگر برخی از اهالی روستا‌های گل چهرآباد، کُله حمام،دِزَکِ علیا و سفلا،کَلهِ گه و  دو راه به زیر آب خواهند رفت و مردمان این سرزمین که تنها درامدشان زمین‌های کشاورزی از دیار خود آواره خواهند شد.

در همین راستا بسیاری از کارشناسان به این باورند احداث این سد و طرح انتقال آب خرسان ۳ پیامدهای ناگواری از تخریب محیط‌زیست، آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی و تخریب آثار تاریخی و طبیعی در زاگرس به همراه دارد و مجوز زیست‌محیطی این طرح درگذشته برخلاف پژوهش‌های علمی صادرشده است.

 از همین رو مطالبه عمومی زاگرس نشینان بر این است که دولت سیزدهم مانع اجرای این طرح است و اهالی این روستاها و کل مردم دیار سرزمین‌های زاگرس خواهان بازنگری علمی و اصولی از محیط‌زیست و حقوق مردم در وسیع‌ترین زیست‌بوم کشور شده‌اند.

کابوس‌های ادامه‌دار دنا با اجرای این سد!

 باید بدانیم که پهنه رویشی زاگرس شامل رشته‌کوه‌های زاگرس، وسیع‌ترین واصلی‌ترین رویشگاه گونه‌های مختلف بلوط در ایران بوده و به همین دلیل این منطقه از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است.

جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس از منتهی‌الیه شمال غرب (استان آذربایجان غربی) آغاز و سپس غرب (استان‌های کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و لرستان) و جنوب غرب ایران (استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و فارس) را طی می‌کند.

حال ناگفته است که حدود ۱۲ سال است که مردم استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال بختیاری نگران احداث سدی هستند که روستاهایشان را زیرآب می‌برد و آن‌ها را مجبور به کوچ می‌کند.

خرسان ۳ یکی از ۲۵ سدی است که قرار است آب خود را از سرشاخه‌های رودخانه کارون از دل کوهستان‌های دنا و زاگرس بگیرد و به‌عنوان یک پروژه انتقال آب را به استان های مرکزی کشور برساند.

این سد که  یکی از سدهای بزرگ  و پر مخالف در دست اجرای کشور در سرزمین زاگرس و دنا است امروز با پیشرفت فیزیکی 17درصدی در حال فعالیت بوده که اکنون بسیاری از مردم و کارشناسان در این دو استان نسبت به احداث آن نگران‌اند و سد را به فاجعه‌ای تشبیه کرده‌اند که مشکلات بی‌شماری برای منطقه ایجاد خواهد کرد.

فاجعه‌ای بالاتر از یک بمب ساعتی در زاگرس

این سد به‌عنوان یکی از ۱۰ سد بزرگ کشور معرفی می‌شود و ساخت آن می‌تواند اقلیم هر دو استان کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری را تحت تأثیر قرار دهد و به گفته کارشناسان محیط‌زیست سرزمین‌های دنا و زاگرس به دلیل بخارآب ناشی از این سد و گرمای تولیدشده آن باید برای همیشه از برف خداحافظی کنند و شاید احداث این سد باعث از بین رفتن اقلیم آب و هوایی آن شود و به‌کلی این سرزمین را زیر یوغ خود و مهاجرت قرار دهد.

حال باید بدانیم که چرا ساخت خرسان ۳ اقلیم دو استان را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟ یکی از مهم‌ترین دلایل آن، حضور این سد در کنار یکی از مهم‌ترین ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره ایران یعنی ذخیره‌گاه دناست.

زندگی گونه‌های مختلف این منطقه به ادامه حیات این رود بستگی دارد، اما با احداث این سد چند هزار هکتار از جنگل‌های این منطقه زیرآب می‌رود و از طرف دیگر وجود یک مخزن سد چند کیلومتری در منطقه‌ای با شرایط اقلیمی که سال‌ها با آن سازگار شده، میزان رطوبت، دمای منطقه و شرایط محیطی کوهستانی دنا را تغییر خواهد داد که در شرایط فعلی هم به دلیل دخالت‌های انسانی دستخوش تغییرات زیادی شده است.

ذخیره‌گاه دنا در معرض خطر

کوچک‌ترین تغییری در دما و رطوبت، باعث تغییر در اقلیم منطقه می‌شود و در آینده زندگی چند استان را تحت تأثیر قرار می‌دهد،فعالان محیط‌زیست منطقه می‌گویند با احداث این سد نزدیک به دوازده هزار هکتار از جنگل‌های بلوط و مرتع زار زاگرس به زیرآب می‌رود.

از سویی دیگر دهستان سادات محمودی شهرستان دنا حدود ۱۷ روستای بزرگ و کوچک دارد که بعد از آبگیری سد یا به‌صورت کامل یا بخشی از آن‌ها در مخزن سد قرار می‌گیرند و زیرآب می‌روند.

طی یک دهه اخیر به خاطر احداث این سد تمامی خدمات به ۱۷روستای که مشمول زیرآب رفتن هستند ارائه داده نشده و مردم این روستا در حال حاضر میان تصمیمات اجراشده و یا اجرا نشدن این سد قرار دارند.

بر اساس آخرین گزارش‌های موجود، مجموعه جنگل‌های زاگرس زیست‌بوم جمعیتی بالغ‌بر ده میلیون نفر است، این پهنه رویشی ۵۰ درصد کل دام کشور را در خود جای‌داده است و ۷۰ درصد عشایر کشور در این منطقه سکنی دارند.

اکوسیستم سرزمین زاگرس درخطر!

هر هکتار جنگل بین ۲۰۰ تا دو هزار مترمکعب آب را در زمین نفوذ می‌دهد بطوریکه میزان نفوذ آب در مناطق دارای پوشش جنگلی ۴۰ برابر بیشتر از مناطق بدون پوشش است.

جنگل‌های بلوط نماد مقاومت هستند بطوریکه گاهی بیش از هشت ماه از سال درشیب‌های جنوبی منطقه در گرمای تابستان تشنگی را تاب می‌آورند تا از آب‌وخاک این سرزمین حراست کنند اما همین جنگل‌ها با توجه با زادآوری محدود و پایین، اکوسیستمی شکننده داشته و جزو جنگل‌های حفاظتی و حمایتی هستند.

تغییرات اقلیمی، گسترش آفت و بیماری، خشک‌سالی، چرای بی‌رویه، آتش‌سوزی، اجرای طرح‌های عمرانی و به‌ویژه سدسازی از مهم‌ترین عوامل تهدید و تخریب این جنگل‌ها به شمار می‌رود بطوریکه در حال حاضر از شش میلیون هکتار وسعت این جنگل‌ها، حدود یک میلیون و پانصد هزار هکتار آن تخریب‌شده است.

سد خرسان ۳ کابوس زاگرس

کارون بزرگ که طولانی‌ترین، پرآب‌ترین و حیاتی‌ترین منبع آب شیرین کشور به شمار می‌رود و در دل زاگرس جای گرفته است، سال‌هاست که حال‌وروزی خوبی ندارد و هرچه جلوتر می‌رود بی‌جان و بی‌رمق‌تر می‌شود.

تاکنون ۲۵ سد در این حوضه آبریز یا احداث‌شده و یا در حال ساخت است که به گفته کارشناسان مهلک‌ترین و مخرب‌ترین آن، سد خرسان ۳ است.

موج نگرانی در خصوص اجرای سد خرسان سه نه‌تنها فعالان محیط‌زیست و مردم محلی استان‌های زاگرس نشین چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان را در برگرفته بلکه کارشناسان و فعالان ملی نیز در این خصوص هشدار داده و خواهان بازنگری در این طرح هستند.

در همین راستا فرماندار اسبق شهرستان دنا با اشاره به آسیب‌های اجتماعی برای منطقه سادات محمودی و سایر مناطق استان کهگیلویه و بویراحمد به خصوص شهر یاسوج، خاطرنشان کرده است: سد خرسان سه مجوز زیست محیطی ندارد و آثار مخرب جبران ناپذیری برای اکوسیستم شهرستان دنا و منطقه خواهد داشت.

وی با اشاره به اینکه با ساخت این سد آثار باستانی و تاریخی زیادی تخریب و زیر آب خواهند رفت که برخی از این آثار مربوط به دوره عیلامی‌ها است، یادآورشده است: قبرستان تاریخی و نادر هفت هزار ساله که اخیرا در این منطقه کشف شده با ساخت این سد از بین می‌رود.

تبعات ویرانگر سد خرسان

درخشان زاده افزوده است: ساخت سد خرسان سه در مجموع، تبعات و اثرات مخرب و جبران ناپذیر زیادی در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، عمرانی، اسکان، راه، آسیب‌های اجتماعی، روحی و روانی برای مردم منطقه در پی خواهد داشت.

همچنین مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کهگیلویه و بویراحمد نیز با بیان اینکه شغل و تنها راه درآمد مردم دهستان سادات محمودی، کشاورزی و دامداری است و بیش از ۵۰۰ هکتار زمین کشاورزی دارند، تاکید کرده است: از مسئولان انتظار داریم آوارگی، جابه جایی، اسکان، خدمات و شغل ۱۰ هزار نفر جمعیت ۱۷ روستای این منطقه را مدنظر داشته باشند.

اسلام جاودان خرد ابراز داشته است: سد خرسان سه فاقد مجوز و ارزیابی زیست محیطی است و محیط زیست استان کهگیلویه و بویراحمد نیز با خط انتقال این سد نیز مخالفت کرده است.

در همین راستا مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کهگیلویه و بویراحمد با بیان اینکه براساس طراحی اولیه، حجم مخزن بیش از یک میلیارد متر مکعب است، اظهارداشت: در صورتی که تلاش شود خسارت مخزن به حداقل می‌رسد، ساخت این سد از ابعاد گردشگری برای استان‌های چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد یک منطقه گردشگری فوق العاده‌ای را ایجاد می‌کند و در زمینه پرورش ماهی نیز در حاشیه دریاچه سد برای دو استان یک ظرفیت خوبی ایجاد می‌کند.

آرش مصلح گفته است: ساخت چنین سد‌هایی در زمینه کنترل سیلاب و تولید برق ظرفیت بالایی دارند، اما حتما باید به خسارت مخزن و کاهش مشکلات برای اهالی دهستان سادات محمودی و روستا‌های متاثر از این سد توجه شود. 

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کهگیلویه و بویراحمد افزوده است: تولید انرژی برق، کنترل سیلاب، استفاده از ظرفیت‌های گردشگری و پرورش آبزیان از اهداف این سد است و تامین آب در پیوست و اهداف اولیه سد وجود ندارد، اما ممکن است که از ظرفیت سد استفاده‌هایی شود.

وی با تأکید بر اینکه احداث این سد مصوبه نظام و ارگان نظام بوده و از بالادست در جریان این سد هستند، تصریح کرد:اعتقادداریم که اگر در احداث سد یک بازنگری صورت گیرد و ارتفاع دماغه آن پایین بیایید، می‌توان گفت بسیاری از این مخاطرات از بین خواهد رفت.

از بین رفتن بزرگترین قبرستان تاریخی دوران عیلامی

استاندار کهگیلویه و بویراحمد نیز با اشاره به احداث سد خِرسان سه در دهستان محمودی شهرستان دنا از سوی وزارت نیرو، گفته است: بزرگترین قبرستان تاریخی دوران عیلامی در منطقه سادات محمودی است و وزارت نیرو قرار است در این دهستان، سد خرسان را احداث کند که ما روی احداث این سد حرف داریم.

سیدعلی احمدزاده با ابراز نگرانی خود از احداث سد خِرسان سادات محمودی، اظهارداشته است: اگر این سد احداث شود قبرستان تاریخی که ظرفیت خوبی در حوزه گردشگری دارد از بین می‌رود. 

وی با تاکید براینکه احداث سد خرسان بجز خسارت چیز جدیدی برای استان کهگیلویه و بویراحمد ندارد و خدمات‌رسانی به ۱۷ روستای سادات محمودی اکنون بدلیل اینکه قرار است سدی احداث شود، مُختل شده است، خاطرنشان کرده است: رفتار‌های وزارت نیرو در بحث سدسازی در این استان دوگانه است.

استاندار کهگیلویه و بویراحمد با انتقاد از وزارت نیرو برای احداث نکردن سد آبریز در کهگیلویه بزرگ، یادآور شده است: آقایان بهانه آوردند که با احداث سد آبریز در کهگیلویه، روستا‌ها زیر آب می‌رود در حالی که بجز چهار خانوار عشایری، اصلا روستایی نبود که زیر آب برود، اما در سد خرسان سه، ۱۷ روستای ما زیر آب می‌رود و هزاران نفر آواره می‌شوند.

همچنین نماینده شهرستان‌های سه گانه سردسیری استان کهگیلویه و بویراحمد در مجلس یازدهم هم گفته است: احداث سد خرسان سه جز مصیبت برای ۱۷ روستا، نابود شدن منابع طبیعی، تخریب هزاران گونه درختی و گیاهی و نابودی کامل میراث تاریخی چند هزارساله، هیچ سودی به دنبال نخواهد داشت.

ویرانی و نگرانی، دو واژه یک سد خطرناک

مهدی روشنفکر افزوده است: احداث سد خرسان مجوز زیست محیطی ندارد و شش میلیون انواع درخت جنگلی که از ۱۰۰ تا دو هزار سال عمر دارند، نابود می‌شوند و البته هشت چاه نفت هم به زیر آب می‌رود.

وی با اظهار تاسف از اینکه در ۱۰ سال گذشته ۱۷ روستا در استان کهگیلویه و بویراحمد بدلیل واقع شدن در مخزن سد خرسان سه از برخی خدمات زیرساختی از جمله گاز رسانی محروم شده‌اند و برای جلوگیری از اجرای این طرح نیز با رئیس جمهور، وزیر نیرو، رئیس سازمان برنامه و بودجه و … مکاتباتی انجام شده است، خاطرنشان کرده است: همه باید بدانند که این سد جز مصیبت، سودی برای مردم ندارد.

حال در جدیدترین مخالفت‌ها در زمینهٔ سد خرسان ۳ مدیرکل اداره اوقاف و امور خیریه استان از زیرآب رفتن بقعه یکی از امامزادگان واجب العظیم مهم شهرستان دنا و ۳ مسجد با اجرایی شدن این سد در منطقه سادات محمودی خبر داده مسئله که نمی‌تواند قابل‌هضم باشد و باید در زمینهٔ گردشگری و میراث فرهنگی هم بدانیم که تاریخ کهن دیار زاگرس همچون قبرستان لما و له سوار در  دریاچه این سد به زیرآب می‌روند.

هرچند که مسئولان استانی از جمله استاندار استان مخالفت خود را با اجرای این سد بیان داشتند و در سفر دوم رئیس‌جمهور و هیئت دولت به استان خواهان بازنگری دوباره برای این سد شده‌اند.

انتظار می‌رود که مسئولان استانی و کشوری و محیط ‌زیست و حتی هیئت دولت پرونده احداث این سد را ببندند و نگذارند سدی که برای از بین بردن نیمی از زاگرس و حتی از بین رفتن زندگی مردم در دو استان لر نشین و حتی اقلیم زیستی این دو منطقه نقشه‌های زیادی دارد، احداث شود.

انتهای خبر/