به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «چهارفصل» سال‌های متمادی کاهش نزولات آسمانی و وقوع خشک‌سالی همراه با برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، دشت‌های بایر استان پر آب کهگیلویه و بویراحمد را در آستانه بحران قرار داده و هم‌اینک هم خطر وقوع فرونشست دشت این دیار را تهدید می‌کند و با توجه به کاهش 48 درصدی بارندگی‌ها و افزایش بی‌رویه برداشت از آب‌های زیرزمینی کابوسی وحشتناک در انتظار این سرزمین است.

 کارشناسان ۲ عامل تغییر اقلیم و دخالت‌های بی‌رویه انسان را از مهم‌ترین عوامل فرونشست زمین در کشور می‌دانند و حال این موضوع به‌گونه‌ای است که در طول دهه‌های گذشته، بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی به دلیل خشک‌سالی‌های دائمی به‌طور چشمگیری افزایش‌یافته و منجر به تخلیه آبخوان‌ها شده است.

رگ خاموش زاگرس؛ وقتی بی‌آبی ریشه‌ها را می‌خشکاند

 بر اساس نظرات کارشناسان استخراج بیش‌ازحد آب‌های زیرزمینی از علل اصلی فرونشست زمین است و در همین راستا فشاری که در برداشت از منابع آب زیرزمینی وارد می‌کنیم و از سوی دیگر قابلیت نشست زمین در آبخوان‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی، برهم‌کنشی را ایجاد می‌کنند که موجب می‌شود نرخ نشست زمین، جابه‌جا و سال‌به‌سال متغیر شود.

از سویی دیگر وقوع خشک‌سالی‌های مداوم، تغییرات اقلیمی و استفاده بیش‌ازاندازه از منابع آبی، بخصوص چاه‌های غیرمجاز و همچنین احداث سد در حوزه آبریزها وضعیت آب کهگیلویه و بویراحمد را بحرانی کرده و هرروز دشت‌های این استان تشنه‌تر از قبل می‌شود.

کهگیلویه وبویراحمد با دارا بودن یک درصد مساحت و جمعیت کشور در جنوب غربی ایران به علت برخورداری از شرایط آب و هوایی مساعد بیش از ۱۰ درصد از روان آب‌های کشور را به خود اختصاص داده ولی از همین آب حقابه آن به‌صورت اصولی به او داده نمی‌شود و همین مسئله باعث شده که احداث چاه و برداشت بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی دشت‌های زیادی از این دیار را درخطر فرونشست قرار دهد.

بی‌آبی زاگرس را بلعید؛ فریاد بی‌صدای کوه‌ها

بر اساس برآوردهای سازمان جهاد کشاورزی، ۲ میلیارد مترمکعب آب برای مصرف کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد در افق بلندمدت موردنیاز است و این مسئله در حالی است که کمینه خشک‌سالی در سال‌های اخیر صدمات زیادی را به بخش آب کشاورزی و حتی دیگر موضوعات وابسته به آب به این دیار وارد کرده و در سال جاری و در افق بارشی یک‌ساله نیز شاهد کاهش 48 درصدی باران در این دیار هستیم.

کاهش میزان بارندگی‌های در سال‌های اخیر نسبت به میانگین ۲۵ ساله در استان کهگیلویه و بویراحمد ضرورت مدیریت مصرف آب به‌ویژه در بخش پرمصرف کشاورزی به‌عنوان مهم‌ترین حوزه تأمین معیشت مردم این استان را بیشتر کرده است.

سهم استفاده از آب در حوزه کشاورزی و بخصوص منابع آب زیرزمین بخصوص چاه در کشور و کهگیلویه و بویراحمد نزدیک به ۹۰ درصد است در این راستا با توجه به کاهش نزولات آسمانی و هشدار مسئولان منابع آبی ضرورت مدیریت مصرف آب بخصوص آب‌های زیرزمین را بیشتر کرده است.

بر اساس آمار شرکت مدیریت منابع آب ایران، ۳۱۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در سطح کشور وجود دارد که سالانه از آن‌ها ۵۷ میلیارد مترمکعب آب اضافه استحصال می‌شود.

دشت‌های کهگیلویه و بویراحمد در آستانه مرحله فوق بحرانی

مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفته است: این استان تنها استانی است که دشت‌های آن آزاد است و هنوز به مرحله بحرانی و فوق بحرانی نرسیده یعنی در کشور سه نوع دشت‌های آزاد، ممنوعه و ممنوعه بحرانی وجود دارد.

آرش مصلح ابراز کرده است: در این استان چون مدیریت آب به‌درستی انجام‌گرفته است کمترین کسری آب مخزن زیرزمینی کشور راداریم اما چون تعداد بهره‌برداران آب زیاد شده است و سه هزار و ۵۰۰ حلقه چاه در استان وجود دارد.

از بلندای زاگرس تا عمق خشکسالی؛ فاجعه‌ای خاموش

وی ادامه داده است: در شرایط فعلی نسخه استان دیگر چاه نیست و استفاده از بارش‌ها و مهار آب‌های روان است اگر می‌خواهیم وضعیت دشت‌های استان بحرانی و فوق بحرانی نشود باید طرح‌های سدسازی و انتقال آب همچون سد تنگ سرخ، آبریز، دهدشت غربی، امامزاده جعفر، تنگ انگشترک، سقاوه و سرپری تکمیل شود.

مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد بیان کرده است: با تکمیل این طرح‌ها کشاورزی دیگر نیاز به استفاده از چاه آب ندارد البته اگر پروژه‌های آب استان تکمیل نشوند احساس خطر جدی برای منابع آب زیرزمینی می‌شود.

تکمیل طرح‌های آب شاه‌کلید ممانعت از تشنگی دشت‌ها

مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفته است: اگر پروژه‌های نیمه‌تمام طرح‌های آب استان تمام شوند دیگر کشاورزان حاضر به استفاده از چاه نیستند هم‌اینک آب منطقه‌ای استان ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برای تکمیل ۶۰ طرح در حال اجرا و موردمطالعه نیاز دارد.

مصلح ابراز کرده است: ما محتاج همکاری کشاورزان در استان هستیم تا ۱۶ دشت استان به شرایط بحرانی نرسند.

مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد افزوده است: این استان تا به امروز به‌واسطه هفت طرح کنترل سیلاب، استفاده از دستگاه‌های آبیاری تحت‌فشار، نصب کنتور بر روی چاه و تغذیه مصنوعی توانسته مانع از وضعیت بحرانی دشت‌های استان شود، همین طرح‌ها سبب شده سیلاب کنترل و به سفره‌های زیرزمینی تزریق شوند.

مصلح تأکید کرده است: ۱۶ هزار هکتار شبکه آبیاری در این استان وجود دارد که به‌جای چاه از آب کنترل‌شده رودخانه‌ها استفاده می‌کنند.

کسری ۴۱ میلیون مترمکعبی آب سفره‌های زیرزمینی

حال باید بدانیم که کسری آب سفره‌های زیرزمینی دشت‌های کهگیلویه و بویراحمد نسبت به سال ۱۳۷۶ و افت آب سفره‌های آب زیرزمینی ۶ دشت از ۹ دشت موجود نیاز به استفاده بهینه این مایع حیاتی را آشکارتر می‌کند.

از سویی دیگر در بیشتر دشت‌های این استان همچنان کشاورزی به‌صورت سنتی انجام می‌شود و بیشتر مواقع کشاورزان از محصولات پرآب بر ازجمله برنج، ذرت و دیگر محصولات استفاده و از روش غرقابی برای آبیاری نیز استفاده می‌کنند.

بر اساس نظر برخی کارشناسان، افت زیاد سطح ایستابی و روند نامطلوب کمی و کیفی آبدهی چاه‌ها، چشمه و قنات‌ها در اغلب دشت‌ها، به هم خوردن تعادل آبی و به‌تبع آن تعادل زیست‌محیطی حوزه‌های آبخیز، ناپایداری کشاورزی و درنهایت تشدید روند بیابان‌زایی در کشور معلول مستقیم بهره‌برداری بیش‌ازحد منابع آب زیرزمینی است.

آیا زاگرس از بی‌آبی نجات پیدا می‌کند؟

از حدود ۳۰۰ هزار هکتار زمین‌های کشاورزی کهگیلویه وبویراحمد حدود ۷۰ هزار هکتار آبی است که این زمین‌ها امروز در راستای کاشت نشاء برنج کاربرد دارد که نشان از کشاورز خیز بودن این دار است و حال امسال شاهد بودیم که مسئولان برای مهار خشک‌سالی اعلام ممنوع بودن کاشت برنج در استان را صادر کرده‌اند که همین مسئله باعث واکنش کشاورزان در حوزه بویراحمد نسبت به این مسئله شده است.

از سویی دیگر باید به مسئله فرو نشست و بلعیدن دشت‌ها و دریاچه‌های دیار زاگرس و دنا بیشتر توجه گنتیم، مسئله‌ای که در حال حاضر برای بسیاری از دشت‌های این دیار خطرناک تلقی شده که می‌توان به فرونشست دریچه شرم رنگ زیلایی اشاره کرد؛ دریاچه پرآبی که به دلیل فرونشست و ایجاد شکاف‌های عمیق در بستر رودخانه به خشک‌سالی رسیده و حتی دشت‌های لیشتر و امام جعفر در گچساران که طبق آخرین خبرهای سطح آب‌های زیرزمینی آن کاهش یافته و خطر فرونشست آن را نیز تهدید می‌کند.

انتهای خبر/