به گزارش پايگاه خبري تحليلي چهارفصل اولين کرسی نظریه پردازی فرصت ها وتهدید های نگاه قومي قبیله ای در استان کهگیلویه وبویراحمد از طرف انجمن اسلامي  دانشجويان مستقل دانشگاه ياسوج در سالن شهيد چمران اين دانشگاه برگزار شد.

مجري كارشناس ويژه اين برنامه، مهدي دلبند نكاتي را در رابطه با حركت جريان دانشجويي در جهت مطالبه گري عنوان كرد و گفت: مساله طایفه گرایی و قومیت گرایی از مسائل اساسی است که بسیاری از تصمیمات را در استان ما تحت تأثیر قرار داده و نیاز مبرم دارد که جریان دانشجویی مستقل از هر گونه طایفه گرایی و قومیت گرایی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دست به چنین اقدامی بزند و موج عظيمي را براي حل اين مسأله در استان ایجاد کند.

به گزارش اين پايگاه خبري تحليلي کرسی نظریه پردازی فرصت ها وتهدید های نگاه قومي قبیله ای در استان کهگیلویه وبویراحمد با حضور سه  نفر از اعضاي هيأت علمي دانشگاه ياسوج، آغاز و هر كدام از اين كارشناسان در سه نوبت مجزا فرصت صحبت پیرامون موضوع را داشتند. دکتر موسویان عضو هیأت علمی بخش زبان و ادبیات فارسی، دکتر آرمان حیدری عضو هیأت علمی بخش جامعه شناسی و دکتر نیک روز عضو هیات علمی بخش زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه یاسوج به بحث پیرامون موضوع پرداختند.

در ابتدا موسویان در مورد توصيف مسأله اظهار داشت: این موضوع مبتلابه تمام نقاط استان ما است و اصولاً همه استان­هایی که بافت عشیره های و قبیله ای دارند با این مسأله روبرو هستند.

وي گفت: اين  موضوع، فرصت ها و تهدیدهایي با خود دارد كه خاص استان ما نیست اما به دلایلی در استان ما پررنگ تر و با نمود بیشتری وجود دارد.

موسويان ابراز داشت: اول بايد مشخص كنيم قبیله و عشیره یک فرصت هست یا تهدید ؟! و مذموم بودن یا ممدوح بودن این مساله فی نفسه بايد مشخص شود.

عضو هيأت علمي دانشكده ادبيات دانشگاه ياسوج گفت: این که استانی مثل استان ما به صورت قبیله قبیله، طایفه طایفه، بنکو بنکو وعشیره عشیره است فی نفسه امر بسیار با ارزش و مفيدي است که خالق هستی هم بر این امر تاکید کرده و در سورة الحجرات فرموده: يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ. صدق الله العظيم [الحجرات:13]

كاركرد منفي قوميت گرايي به خاطر بد عمل كردن افراد است

وي افزود: برآیند بافت عشیره ای و قبیله اي اگر در چهارچوب اصلی خود حفظ شود باعث ايجاد شناخت ومعرفت خواهد بود و اینكه بافت سنتي جامعه ما در حال حاضر جنبه منفی با اثرات منفی پیدا کرده مشخص است که ما از مسیر خارج شده و بدرستی از آن استفاده نكرده ايم.

قوميت گرايي، مسأله اي بسیار حاد است كه نمود آن را با شدت بيشتري در شعارهای انتخاباتی استاني ميبينيم

آرمان حیدری عضو هیأت علمی بخش جامعه شناسی دانشگاه ياسوج ابراز داشت: همیشه برای من سوال بود که چگونه می شود با قومیت گرایی به عنوان یک مساله برخورد کرد؟!

وي افزود: قوميت گرايي، مسأله اي بسیار حاد است كه نمود آن را با شدت بيشتري در شعارهای انتخاباتی نمایندگان استانی وبرنامه ريزي هاي آنان به صراحت می بینیم .

 حيدري خاطرنشان كرد: صحبت های خود را بر سه بخش توصیف-تعریف وچیستی مسأله، تبیین وچرایی بوجود آمدن آن، چگونگی و روش های مواجهه با مساله و راه حل آن ارائه مي كند.

وي در رابطه با تعريف چنين مسأله اي تأكيد كرد: مساله جایی اتفاق می افتد که عده زیادی از افراد جامعه اتفاق نظر داشته باشند که یک چیزی از حالت طبیعی خارج شده و دارای آسیب هايي برای جامعه خواهد بود و این ناشی از عملکرد افراد درگير اين مسأله است كه درصدد تغییر شرايط تلاش می کنند.

حيدري اظهار داشت: از نقطه نظر نگاه جامعه شناختی ما باید فرایند ها را مدیریت کنیم و اینکه هر چیزی در طبیعت و ذات خود خوب است براي ما چندان مهم نیست زیرا خوب بودن و بد بودن هر موضوع بستگی به نظام ارزشی آن جامعه دارد.

اين عضو هيأت علمي دانشگاه گفت: قوم و قبیله در نظام های اجتماعی گذشته کارکردهای متفاوت و متنوعی از تامین امنیت تا همکاری وهمیاری براي رفع نیاز های افراد قبیله داشته است.

كاركردها يمثبت قوميت گرايي براي افراد

حيدري در رابطه با كاركرد هاي قوميت گرايي در گذشته گفت: طبق نظام ارزشی گذشته قوم و قبیله بزرگ ترین تکیه گاه فرد وافراد قبله بوده است اما زمانی که نظام اجتماعی ما از حالت سنتی و قبیله ای به سمت نظام شهرنشيني دچار تغيیر وتحول مي شود، يك سری منافع مشترک مردم در دوران گذار از سنت به دوران جديد باعث می شود كه خود به خود نگاه قومی وقبیله اي با ماهيت سنتي آن نوعی کژکارکرد تلقی شود.

حيدري با اشاره به راه حل براي اين مسأله گفت: ما باید بخشي از نظام ارزشی را طبق شرایط جديد دستکاری کرده و بخشي هم را همچنان حفظ كنيم به گونه ای  که با سبك جديد زندگي با مشكل مواجه  نشويم.

عضو هيأت علمي دانشگاه گفت: چند سوال اينجا بايد مطرح مي شود كه آيا توسعه با سنت سازگار است؟ آیاتوسعه با دین منافات دارد؟ آیا نگاه سنتي موجود(قومي و قبيله اي)كه درجامعه داریم مي تواند هم دین وهم توسعه را درکنار هم ببیند؟

وي در ادامه گفت: نگاه غالب در جامعه ما این است که توسعه و سنت با هم ناسازگارند هر چند این به اعتقاد من نگاه درستی نیست.

نگاه ارگانيكي لازمه برخورد با قوميت گرايي در دوران مدرن

حيدري افزود: با سنت دوگونه برخورد مي توانيم داشته باشیم.اول نگاه مکانیکی يا پذيرفتن دست نخورده وبدون تغيير سنت دقيقاً همان گونه که سنت را تحويل گرفته ايم، بپذیریم و دوم اینکه سنت را با توجه به شرایطی که در آن قرار می گیریم با داشتن نگاهی باز اندیشانه وغیر مکانیکی با آن برخورد كنيم كه به آن نگاه ارگانیکي مي گويند.

وي ادامه داد: در ایران قومیت های مختلفی کنار هم قرار دارند كه ماهيت همه آن هم تهدید نيست بلكه فرصت هستند از اين نظرکه وقتي ما در نهادهای مدنی ومدرن حامی نداریم می توانند برای ما حامی باشد اما اشکال اساسی که در جامعه ما وجود دارد این است که نگاه قومی و قبیله ای بُعد آسیب شناختی بیشتری پیدا کرده است.

نقد قوميت گرايي به معناي ناديده گرفتن تعصبات خويشانوندي وخرده فرهنگ هاي موجود نيست

در نوبت سوم دکتر نیکروز عضو هيأت علمي دانشكده ادبيات با اشاره به پرداختن به فضاي واقعي جامعه گفت: آن اندازه ای که ما بر"باید ها" تاکید میکنیم بايد بر واقعیتهای موجودی که در بدنه جامعه ما نفوذ پیداکرده است دقت کنیم زيرا با طرح مسایل ایده آلیستی راه به جايي نمي بريم.

وي گفت: نقد قومیت گرايي به منزله نادیده گرفتن آداب و رسوم وهنجارها و خرده فرهنگ های موجود نیست و در روي ديگر سكه هم اتفاقاً بسيار خوب و مفيدند براي زندگي افراد است.

وي افزود: خویشاوندی ها و وابستگی های نسبی و سببی را فراموش نمی کنیم چرا که دوست داشتن همدیگر مثل دوست داشتن پدر و مادر ،همسايگان واقوام در قرآن یک امر عاطفی و غریزی است که بر همه واجب شمرده شده است.

نيكروز گفت: با احترام گذاشتن به همه اقوام و فرهنگ ها از دید آسیب شناختی به قوميت گرايي كه نگاه کنیم مي بينيم كه اين مسأله مربوط به دوره خاصی هم نیست و در تمام دوره ها وجود داشته است.

تعصب در دين هم مذموم است

وي در تعريفي انتقادي از قوم گرايي گفت: قوم گرایی در واقع همان عصبیت قومی یا تعصبات قومی است و معتقدیم تعصب حتی اگر در دین هم باشد خوب نیست.

عضو هيأت علمي دانشگاه ياسوج ابراز داشت: بحث قومیت یعنی حالت انحصارگونه و تعصب خاصی در جهت سلطه جویی نسبت به سایر اقوام، افزون طلبی نسبت به دیگران و تمام خواهي نسبت به بقیه افراد جامعه  داشتن. تعریف امروزی كه از قوميت گرايي وجود دارد یعنی عصبیت قومی برای سلطه جویی، افزون طلبی و تمام خواهی نسبت به بقیه و تا وقتی این تعریف بر جامعه ما صدق می کند این قومیت گرایی مذموم است.

قومیت گرایی جایی مشخص می شود که پای منافع در میان باشد

موسویان در رابطه با تأثير منفعت در برزو قوميت گرايي گفت: منافع سیاسی شخصی، پیشرفت وتوسعه استان را تحت الشعاع قرار مي دهد و سرعت آن را كند مي كند.

موسویان در ادامه گفت: اول باید تعریف دقیق مساله مخصوصا بحث شناخت و معرفت که در قرآن بواسطه قبیله آمده مشخص گردد بعد به سراغ آسیب شناسی آن برویم.

وي به كاركرد مثبت قوميت گرايي اشاره  كرد وگفت: بافت قبیله اي وعشیره اي در همه جا یکسان است و کاركردي در جهت حامی فرد بودن دارد و فرصتي است  برای اشخاص ونوعی هویت یابی برای فرد و  ابراز وجود او ايجاد مي كند.

وي عنوان كرد: كاركرد ديگر قوميت گرايي هنجار های کنترل گري است که درون خود دارد و افراد جامعه را درخیلی از موارد کنترل می کنند و افراد براحتي نمی توانند بد باشند و عرف شکنی کنند اما اگر فضای قومی و قبیله ای وجود نداشته باشد امکان خطا و اشتباه افراد جامعه بیشتر خواهد بود.

حفظ سنت به صورت رادیکال امروزي دردی را دوا نمی کند

دكتر حيدري در پاسخ به سوالي در رابطه تغییر نظام ارزشی براي داشتن نگاه ارگانيكي دربرخورد با سنت گفت: مدرنيته از بطن سنت بیرون آمده است و نباید مدرن را در تکاپو با سنت قرار دهیم بلكه بايد بخشی از ازرشها را که با مدرنیته موافق اند، حفظ کرده و بخش های دیگر را نوعی باز اندیشی در آنها داشته باشیم.

وي اظهار داشت: حفظ سنت به صورت رادیکال امروزيي دردی را دوا نمی کندو در اين بين دو نوع نگاه به قومیت وجود دارد اول نگاه درون قومی و دوم نگاه برون قومی یا برون طایفه ای.

حيدري افزود: بحث توسعه استانی مربوط به بین طایفه ای یا بین قومی است و اين رابطه است كه توسعه استان را تحت تدثير قرار مي دهد اين در صورتي است رابطه درون طایفه ای بسیار خوب و پسندیده است.

وي تأكيد كرد: متأسفانه هنوز مبنای تصمیم گیری ما در جامعه مدرن بر اساس شکاف هایی مبتنی بر مقوله های اسمی مثل سن جنس قوم نژاد دین است و این مانع پیش رفت ما هستند زيرا انتخاب ها نه بر اساس شایستگی ها است بلكه بر اساس رابطه نسبی و سببي است كه عامل مهم پس رفت در توسعه استان و کشور است.

عضو هيأت علمي بخش جامعه شناسي دانشگاه ياسوج افزود: اتفاقاً کسانی که در بحث انتخابات وديگر مسايل سياسي به قوم وطایفه خود رأی می دهند کاملا عاقلانه عمل می کنند و اين رابطه داد وستدي كه دارند خردمندانه ترین عمل عقلاني است.

وي خاطرنشان كرد: کنش سياسي افراد احساسی نیست زيرا سازوکارهای کنش احساسی در فضای سیاسی تعریف نشده است.

سازمان های رسمی ما مشکل اصلی تداوم نگاه قومي و قبيله اي در جامعه هستند

حيدري ابراز داشت:عملکرد سازمان های رسمی ما مشکل اصلی در جامعه هستند زیرا منِ نوعی اگر به دادگستری مراجعه کردم و جواب مرا ندادند، از کجا بايد حق خود را خواهان بشوم؟مطمناً دم دست ترین چیزی که براي من وجود دارد طایفه من خواهد بود.

حيدري در ادامه تأكيد كرد: چون در جامعه من سازمان و نهاد هاي مدنی وجود ندارند و تشکل خاصی هم نیست كه به آن مراجعه کنم بنابراين بر می گردم به قومیت گرایی براساس منفعتي كه براي من خواهد داشت واگر با نگاهي واقع بينانه نگاه كنيم متوجه مي شويم كه  طایفه گرایی بسیار خوب و کنش ها در این زمینه کاملا معقول است.

عصبيت در هيچ تفكري پذيرفتني نيست حتي در دين

نیک روز در پاسخ به سوالي مبني بر تعصب داشتن در جامعه امروز گفت: پیامبر اعظم اسلام فرموده اند: هر کس در دلش به اندازه دانه خردلی از عصبیت باشد در قیامت همچون عرب جاهلیت محشور می گرد. و عصبيت وقوميت گرايي به اين شكل داشتن هم در نگاه دینی ما و هم در نگاه ايران باستان ما مردود دانسته شده است.

موسویان عضو هيأت علمي دانشگاه اظهار داشت: در انتخابات دو دسته وجود دارند؛ اول کسانی كه رأی می دهند و دوم کسی که برگزیده می شود. كسي كه رأي مي دهد بدون اینکه به وظیفه اصلی نماینده يعني قانون گزاري توجه كند انتظارات اجرايي دارد.

وي افزود: مسئول انتخاب شده منفعت طلبی شخصی اش او را به سمت و سویي مي كشد که عدالت، شایسته سالاری و... را زیر پابگذارد و فقط به کمیت و تعداد افراد وجلب نظر طایفه های بزرگ توجه می کند وبه نوعي، اين مسئول انتخاب شده باج می دهد.

وي در پايان گفت: ما مردمی هستیم که خودمون دستمان را لای درب گذاشته ایم و از یک طرف فشار میدهیم و از طرف دیگر هم جیغ می کشیم  و اين مشكل تنها از سوي خود ما قابل حل است.

عبور از سطح نظر و عقيده و حركت به سمت عمل بازانديشانه و مثمرثمر

حيدري در مورد چگونگي حل اين مسأله گفت: از کجا، چگونه و چه کسی باید كار را شروع کند؟! چقدر نقادانه برخورد کردیم با خودملن براي حل اين مشكل؟! چقدر پدران خود را وادار کرده ایم که براساس خاص گرایی رفتار نکنند؟!

وي افزود:  ما باید اول خود را به عنوان قشر فرهیخته جامعه در فکرکردن و رفتار کردن مخصوصاً رفتار سیاسی اصلاح کنیم و دوم اگر دنبال تغییر و تحول هستیم باید ازسطح نظر و عقیده عبور کرده وبه مرحله عمل برسیم و حرف و عملمان یکی باشد.

حيدري در پايان اظهار داشت: هرچند این كار زمان بر هست اما تشكيل همین جلسات مبنی بر مشخص کردن مساله و ایجاد نیاز در جامعه توسط جريان دانشجويي براي حل آن بسيار اميدوار كننده ومهم است.

نیک روز در پايان با اشاره به راه حل هاي دراز مدت براي حل اين بحران ابراز داشت: بايد با برنامه دراز مدت حركت در مسیر درست را فرهنگ سازی کرده و مردم را با راه های رسيدن به توسعه و پیش رفت آشنا کنیم در اين صورت می توان امید به بهبود روند كندِ توسعه يافتگي با توجه بيشتر به وفاق ملی و همبستگی گروهی داشت.

انتها ي پيام/م.ن