به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «چهارفصل» در دل کوه‌های سربه‌فلک‌کشیده کهگیلویه و بویراحمد، دختران جوان عشایر، از کودکی پشت‌دارهای قالی می‌نشینند و آرزوهایشان را با پشم‌های رنگین می‌بافند. اما دستمزد ناچیز و سود کلان دلالان، هنرشان را به تجارتی ناعادلانه تبدیل کرده است.

زنان عشایر با انگشتان هنرمند خود، داستان‌هایی از زندگی، طبیعت و تاریخ را بر روی دارهای قالی و گلیم می‌بافند. این دست‌یافته‌ها، تنها پارچه‌هایی رنگین نیستند، بلکه شناسنامه فرهنگی مردمانی است که قرن‌ها باهنر خود زیسته‌اند. اما امروز، این میراث ارزشمند در معرض فراموشی قرار گرفته است.

گلیم‌های سربه‌مهر؛ روایت رنج زنان عشایر در سکوت

این بانوان عشایری از سنین کودکی عمر خود را به بافتن قالی و گلیم می‌پردازند و ساعت‌های طولانی کار در شرایط سخت، فرصت تحصیل و بازی را از آنان می‌گیرد؛ ولی حال این دست بافته‌های رؤیایی توسط دلالان محلی و شهری با خرید به قیمت بسیار پایین، سود اصلی را به جیب می‌زنند.و این بازار مهم زنان عشایر در دامنه‌های کوه دنا در نبود دسترسی مستقیم به بازار باعث شده که زنان عشایر وابسته به این دلالان باشد.

دست‌یافته‌های دختران عشایر کهگیلویه و بویراحمد، تنها یک کالا نیست؛ روایتگر رنج، صبر و هنر نسلی است که در حاشیه مانده است. تا زمانی که نظام عادلانه‌ای برای فروش این محصولات ایجاد نشود، این چرخه ناعادلانه ادامه خواهد داشت.

دست‌بافته‌های عشایری استان؛ از شکوه هنری تا ورطه فراموشی

باید بدانیم که زندگی عشایری همچون سکه‌ای دو رو است؛ رویی که می‌درخشد و رویی که در سایه مانده است؛ حفظ این سبک زندگی نیازمند نگاهی واقع‌بینانه و حمایت‌های عملی است، نه‌تنها تحسین رمانتیک از دور؛ پس باید بدانیم که آینده عشایر ایران در گرو تصمیماتی است که امروز گرفته می‌شود.

امروز در تاروپود دست‌بافت‌های دختران ایل؛ نقش زندگی جاری‌ست و دختران و مادران بر دار قالی چشمه‌ساران و درختان و طبیعت زادگاهشان را می‌نگارند.

نقش خورشیدی که از افق سر برمی‌آورد، در گوشه قالی جا خوش می‌کند و مهتابی که رو به تاریکی می‌رود؛ همچون دختر ایلیاتی در شب خواستگاری؛ بز کوهی و پازن پیر بر نوک قله دنا ایستاده‌اند و مردی سوار بر اسب از افق می‌آید.

هنرهای سنتی عشایر قربانی بی‌مهری و بی‌توجهی

زن عشایری چشم به بازارها ندارد؛ او متکی‌به‌خود و دستان هنرمندش است که گاهی بر دار قالی کرکیت می‌کشد برای امرارمعاش و گاهی سیاه‌چادری می‌بافد برای گذران فصل‌ها و سال‌های کوچ و سقفی برای زندگی‌اش در روزهای بارانی و گرمای سوزناکی که در کنار بلوط سکنا گرفته‌اند.

باید بدانیم که در ایل رسم بر این است که هر دختری یک قالی برای جهیزیه‌اش می‌بافد و با خود به خانه شوهر می‌برد، این دست بافته در بیشتر نقاط روستایی و عشایری کهگیلویه و بویراحمد رواج دارد.

این داستان زنان عشایری است که برای ایل، و حتی زندگی خود در پیچ‌وخم روزگار ایلی، خود دست به اقدام می‌زنند و زندگی ایلیاتی را شیرین می‌کنند، اما دست بافته‌های اصیل آنها در نبود یک بازار مهم و ثبت شده امروز در محاق فراموشی است، هرچند که در نسل مدرنیته این دست بافته همچون دری است که همتا ندارد.

باید بدانیم که دشت‌های سرسبز، رودخانه‌های خروشان و کوچ از قشلاق به ییلاق، تصویری است که در ذهن بسیاری از شهرنشینان نقش بسته است و این نقش‌ها امروز در دست بافته‌های عشایر روان است و بودن یک‌دست بافته عشایر، در هر خانه‌ای یک نماد ارز روزگارانی است که نباید آن را فراموش کنیم.

دست‌بافته‌های زنان عشایر؛ میراثی برای موزه‌ها یا یادگاری برای فراموشی؟

در نگاه اول، زندگی عشایر ایران با مناظر چشم‌نواز، آسمان پرستاره و آزادی بی‌پایان پیوند خورده است. اما پشت این تصویر رمانتیک، داستان دیگری در جریان است؛ داستان مقاومت در برابر طبیعت خشن، فرسایش فرهنگ و تنهایی در میان‌کوه‌ها. از کوچ سخت در ارتفاعات تا نبرد با فراموشی؛ ناگفته‌های زندگی عشایر ایران که کمتر شنیده شده است.

امروز برخی از زنان عشایر و کسانی که در این زمینه فعالیت دارند می‌گویند که سال‌هاست که گلیم می‌بافند و گبه و جاجیم، اما حالا دیگرکسی قدر این هنر را نمی‌داند. خریداران، محصولات ماشینی را به کار دست ما ترجیح می‌دهند. اگر همین‌طور پیش برود، این هنر با ما به خاک سپرده خواهد شد.

در همین راستا مسئولان استانی در نشست شورای اشتغال و سرمایه‌گذاری، استاندار کهگیلویه و بویراحمد با انتقاد از وضعیت رکود صنایع‌دستی، خواستار تبدیل این ظرفیت مغفول به کانونی برای اشتغال و معیشت شد؛ موضوعی که با اصلاح زیرساخت‌ها، تقویت بخش خصوصی و ورود جدی دستگاه‌های اجرایی قابل‌تحقق خواهد بود.

فراموشی در پشت دارهای قالی

یدالله رحمانی، استاندار کهگیلویه و بویراحمد در نشست شورای اشتغال و سرمایه‌گذاری استان، با تأکید بر ضرورت تحول در حوزه صنایع‌دستی، خواستار خروج این بخش از وضعیت روزمره و رکود شد و آن را یکی از ظرفیت‌های مهم مکمل گردشگری دانست که نیازمند توجه جدی‌تر است.

این بازار را احیاء کنید
رحمانی با اشاره به تولید ۱۰۵ هزار مترمربع صنایع‌دستی در سطح استان، اظهار کرد: باوجود تولیدات مطلوب، نبود زیرساخت‌های مناسب موجب شده محصولات استان به نام سایر استان‌ها صادر شود؛ موضوعی که باید با اصلاح فرایندها و تقویت زیرساخت‌ها متوقف شود.
وی تصریح کرد: مجموعه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان باید با ورود جدی‌تر به این حوزه، زمینه ارتقای جایگاه صنایع‌دستی را فراهم کند. همچنین سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی موظف است در جلسات آینده، گزارش اقدامات عملی انجام‌شده در این بخش را ارائه دهد.
استاندار با تأکید بر اینکه صنایع‌دستی نباید فعالیتی حاشیه‌ای و جانبی تلقی شود، گفت: این حوزه باید به یک کانون اشتغال واقعی تبدیل شود و نقش مؤثری در تأمین معیشت مردم ایفا کند.

تسهیلات صنایع دستی را رونق دهید
رحمانی خواستار اقدام فوری تمامی دستگاه‌های اجرایی از جمله استانداری، جهاد کشاورزی و سازمان برنامه‌وبودجه در زمینه تأمین تسهیلات و زیرساخت‌های موردنیاز شد و افزود: صنایع دستی باید به عنوان یک اولویت اصلی در برنامه‌های توسعه‌ای استان قرار گیرد.

وی نقش بخش خصوصی و اتاق بازرگانی را در تحقق اهداف این حوزه بسیار مهم دانست و تأکید کرد: شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی باید یکی از محورهای اصلی خود را به توسعه صنایع دستی اختصاص دهد.
استاندار در خصوص واگذاری فعالیت‌ها به بخش خصوصی، گفت: هر واگذاری باید منجر به افزایش کارآمدی و بهبود فرآیندها شود، نه صرفاً انتقال مسئولیت.
رحمانی اولویت‌های فوری این حوزه را راه‌اندازی کارگاه‌های تولیدی فرش و گلیم، تشکیل تعاونی‌های تولید صنایع دستی و مشارکت فعال در نمایشگاه‌های ملی عنوان کرد.

حال باید به سخن تولید کنندگان سنایع دستی نیز صدق کرد که نبود تبلیغات در این زمینه و نبود یک برنامه مدون باعث شده که بازار بزرگ صنایع دستی با مشکلات زیادی روبه رو شود که نیازمند یک عزم جدی برای رهایی این بازار بزرگ و سنتی و تاریخی دیار ایل از روزمرگی خواهد بود.

انتهای خبر/