به گزارش پایگاه خبری تحلیلی چهار فصل؛ گچساران، شهری است به بام نفت ایران شناخته می‌شد، امروز در لایه‌های مختلف شهری خود با چالش‌های تازه‌ای نیز دست‌وپنجه نرم می‌کند. توسعه نامتوازن، گسترش ساخت‌وسازهای بی‌ضابطه و نبود طرح‌های کارآمد شهری، باعث شده است تا خطوط مرزی بین مناطق صنعتی و مسکونی عملاً محو شود.

می‌توان کارگاه‌های جوشکاری، تعویض‌روغنی، صافکاری و مکانیکی را در دل محله‌های مسکونی و در خیابان‌ها و بلوارهای اصلی مشاهده کرد؛ جایی که صدای چکش و بوی تینر، همسایه دیواربه‌دیوار خانواده‌هایی است که تنها جرمشان سکونت در خانه‌ای است که روزی آرامش داشت.

شهروندان گچسارانی بارها از این وضعیت گلایه کرده‌اند. بسیاری از آنان معتقدند که این مشاغل نه‌تنها آرامش روانی را برهم زده‌اند بلکه ارزش املاک مسکونی را نیز به‌شدت کاهش داده‌اند. یکی از ساکنان کوی سه‌راهی می‌گوید: صبح با صدای برش آهن بیدار می‌شویم و شب با بوی رنگ می‌خوابیم. بارها به دستگاه‌های مربوطه مراجعه کردیم اما می‌گویند چاره‌ای نداریم!

قانون هست، اجرا نیست!

مشاغل مزاحم پدیده‌ای تازه در گچساران نیست. از اواسط دهه 90 تا امروز، همواره وعده‌هایی برای سامان‌دهی آن‌ها داده‌شده است؛ اما واقعیت می‌گوید هنوز برنامه‌ای مؤثر و عملی برای انتقال یا کنترل این مشاغل وجود ندارد. بر اساس بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، هرگونه فعالیتی که موجب مزاحمت برای ساکنان شود، باید متوقف گردد و حتی در صورت وجود، به خارج از شهر انتقال یابد؛ اما در گچساران، اجرای این قانون همواره با اماواگر همراه بوده است.

یکی از کارشناسان شهرسازی در این خصوص می‌گوید: شهرداری ازلحاظ قانونی موظف به جلوگیری از صدور مجوز برای مشاغل مزاحم در مناطق مسکونی است، اما به دلیل نبود زمین مناسب برای استقرار کارگاه‌ها و فشار اقتصادی مردم، این روند عملاً نادیده گرفته می‌شود.

به گفته وی، اگرچه طرح‌هایی برای ایجاد شهرک صنفی و خدماتی در اطراف گچساران مطرح‌شده، اما این طرح‌ها سال‌هاست بین دستگاه‌های مختلف معطل‌مانده و هنوز به مرحله اجرا نرسیده‌اند.

وقتی زندگی در کنار صدای چکش معنا پیدا می‌کند

ساکنان بسیاری از محلات گچساران عملاً به هم‌زیستی اجباری با مشاغل مزاحم تن داده‌اند. در مناطقی مانند روبروی پایانه مسافربری، سه‌راهی و کوی کارکنان (بلوار ولی‌عصر) کارگاه‌های تراشکاری، مکانیکی، صافکاری و تعویض روغن در فاصله چند متری منازل مردم فعالیت دارند. نتیجه این وضعیت، چیزی جز آلودگی صوتی، آلودگی هوا، شلوغی و کاهش کیفیت زندگی نیست.

 دانش‌آموزی از ساکنان کوی سه‌راهی می‌گوید: امتحان که داریم نمی‌توانیم تمرکز کنیم. از صبح تا شب چکش‌کاری می‌کنند یا ماشین روشن می‌کنند. حتی پنجره را هم نمی‌شود باز کرد.

علاوه بر آسیب‌های روانی و جسمی، حضور این مشاغل در بافت‌های مسکونی خطرات ایمنی نیز به دنبال دارد. استفاده از مواد اشتعال‌زا، نگهداری رنگ، تینر و بنزین در مکان‌های مسقف، احتمال آتش‌سوزی را افزایش داده است. گزارش‌هایی از حوادث کوچک در برخی مناطق وجود دارد که اگرچه تلفات نداشته، اما زنگ خطر را به صدا درآورده است.

رکود اقتصادی و معیشت، دو روی یک سکه

نمی‌توان از صاحبان این مشاغل نیز غافل شد. بسیاری از آن‌ها جوانان و کارگران بومی‌اند که سرمایه‌ای اندک دارند و برای امرارمعاش به همین کارگاه‌های کوچک دل‌بسته‌اند. در شرایطی که رکود اقتصادی، بیکاری و تورم روزبه‌روز شدیدتر می‌شود، تعطیلی این واحدها می‌تواند بحران جدیدی در اشتغال شهری ایجاد کند.

یکی از صاحبان کارگاه مکانیکی در بلوار اصلی شهر می‌گوید: ما اگر جایی مناسب بیرون شهر داشتیم، حتماً می‌رفتیم؛ اما هزینه حمل‌ونقل، اجاره جا و نبود مشتری در حاشیه شهر، ما را همین‌جا نگه‌داشته؛ از طرفی مسئولان هم جز تذکر، کمکی برای جابه‌جایی نمی‌کند.

این تناقض آشکار میان حق آرامش شهروندان و حق معیشت کارگران، معضل را پیچیده‌تر کرده است. بسیاری از آن‌ها معتقدند بدون حمایت مالی و تسهیلات واقعی، انتقال مشاغل مزاحم از مناطق شهری تنها در حد شعار باقی می‌ماند.

طرح‌های نیمه‌کاره و وعده‌های فراموش‌شده

در سال‌های گذشته، چندین بار سخن از ایجاد شهرک صنفی خودرویی و فنی در شهرک صنعتی گچساران به میان آمده است. حتی زمینی برای این منظور در نظر گرفته شد، اما پروژه هیچ‌گاه به نتیجه نرسید.

به گفته یکی از کارشناسان، نبود تسهیلات، اختلاف میان دستگاه‌های اجرایی و بی‌توجهی خود صاحبان این مشاغل، سه عامل اصلی در ناکامی این طرح بوده است. در کنار آن، نبود فرهنگ مراجعه مردم به شهرک‌های تخصصی نیز یک مانع جدی است. تجربه سایر شهرها نشان می‌دهد تا زمانی که شهروندان تمایل به مراجعه به کارگاه‌های بیرون از بافت شهری نداشته باشند، این شهرک‌ها نیز رونق نخواهند گرفت.

آلودگی صوتی؛ معضل پنهان شهری

در میان همه آسیب‌های ناشی از مشاغل مزاحم، آلودگی صوتی شاید کم‌تر موردتوجه قرارگرفته باشد، اما اثرات آن بر سلامت روانی و جسمی مردم بسیار جدی است. تحقیقات نشان می‌دهد صدای مداوم بالای ۸۵ دسی‌بل می‌تواند موجب سردرد، عصبانیت، بی‌خوابی و حتی افزایش فشارخون شود.

در بلوار ولی‌عصر (عج) گچساران سطح صدای محیط در ساعات کاری به‌مراتب بالاتر از استاندارد شهری است. کودکان، سالمندان و بیماران بیش از دیگران از این وضعیت آسیب می‌بینند. به گفته کارشناسان بهداشت محیط، این آلودگی‌ها در بلندمدت می‌تواند باعث فرسایش روانی شهروندان شود و حتی به ناهنجاری‌های اجتماعی دامن بزند.

مسئولان چه می‌گویند؟

اما متولیان امر در پاسخ به گلایه‌های مردمی، تأکیددارند که موضوع سامان‌دهی مشاغل مزاحم در دستور کار است. یکی از مدیران در گفتگویی غیررسمی می‌گوید: ما محدود به قانون هستیم. در بسیاری از موارد، این کارگاه‌ها جواز دارند و برخورد با آن‌ها بدون جایگزین، تبعات اجتماعی دارد. بااین‌حال در طرح جدید، نقاطی در کنار شهرک صنعتی برای انتقال مشاغل پیش‌بینی‌شده است؛ اما فعالان اجتماعی معتقدند که زمانِ «پیش‌بینی» گذشته و وقت «اقدام» است. به باور آن‌ها، بدون تشکیل کارگروه مشترک بین فرمانداری، اداره صمت و محیط‌زیست، این وضعیت تغییر نخواهد کرد.

راه برون‌رفت؛ از شعار تا واقعیت

کارشناسان شهری بر این باورند که تنها راه پایدار مقابله با مشاغل مزاحم، ایجاد شهرک‌های تخصصی صنفی است. شهرک‌هایی که با امکانات زیرساختی، پارکینگ، آب، برق و امنیت مناسب بتوانند محل فعالیت صنوف آلاینده باشند. در کنار آن، باید برای صاحبان این مشاغل تسهیلات ویژه در نظر گرفته شود؛ ازجمله وام‌های کم‌بهره، بخشودگی عوارض و ایجاد مسیرهای حمل‌ونقل ارزان برای دسترسی مشتریان. از سوی دیگر، شهروندان نیز باید در این مسیر مشارکت کنند. فرهنگ مراجعه به مراکز تخصصی بیرون شهر نیازمند آموزش و تبلیغ عمومی است. رسانه‌ها، مدارس و شوراهای محلی می‌توانند در این زمینه نقش‌آفرین باشند.

اجرای نیمه‌تمام طرح انتقال صنوف آلاینده

باگذشت سال‌ها از مصوبه انتقال مشاغل مزاحم به خارج از شهر، همچنان بخش بزرگی از اصناف در مناطق مسکونی فعالیت می‌کنند. یکی از کارشناسان شهرک صنعتی گچساران با اشاره به روند کند اجرای طرح انتقال صنوف آلاینده از سطح شهر به محدوده شهرک صنعتی گفت: حدود ۱۰ هکتار از اراضی این شهرک برای استقرار صنوف مزاحم و آلاینده اختصاص‌یافته و از سال ۱۳۹۵ تاکنون، حدود ۴۷۰ پلاک برای این منظور تعریف و به متقاضیان واگذارشده است.

وی افزود: در حال حاضر حدود ۷۰ درصد از زیرساخت‌های اساسی ازجمله تأمین آب، برق، گاز، روشنایی، جدول‌کشی و آسفالت در این شهرک انجام‌شده و زیرساخت‌ها به‌صورت نسبی آماده بهره‌برداری هستند.

پیشرفت زیرساختی در شهرک صنفی

به گفته این کارشناس، تعدادی از افراد دارای مشاغل مزاحم شهری نیز اقدام به ساخت‌وساز در این منطقه کرده‌اند و بسیاری از واحدها در آستانه بهره‌برداری هستند. بااین‌حال، برخی از مالکان هنوز در مرحله ثبت‌نام هستند و عده‌ای نیز پایان کار ساختمانی خود را دریافت کرده‌اند.

وی یادآور شد: بر اساس مصوبه‌ای که در سال ۱۳۹۶ به تصویب رسید، تمامی واحدهای صنفی آلاینده موظف بودند پس از دریافت زمین، حداکثر ظرف یک سال نسبت به احداث واحد صنفی خود اقدام کرده و از محدوده شهری خارج شوند، اما متأسفانه اجرای این مصوبه به‌طورجدی پیگیری نشد و همچنان بخش قابل‌توجهی از صنوف در بافت مسکونی فعالیت دارند.

مطالبه بازاریان از اجرای مصوبات

در همین زمینه، غلامرضا تاجگردون، نماینده مردم گچساران و باشت، در یکی از نشست‌های هم‌اندیشی اصناف و بازاریان گچساران درباره لزوم سامان‌دهی صنوف آلاینده اظهار کرد: برای تحقق کامل این طرح، شهرک‌های صنفی و صنعتی باید همکاری لازم را با دستگاه‌های اجرایی داشته باشند تا موانع موجود بر سر راه جابه‌جایی واحدهای صنفی برطرف شود و شرایط برای انتقال آن‌ها از بافت شهری فراهم گردد.

وی با اشاره به اینکه این طرح می‌تواند در کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و ترافیک شهری نیز مؤثر باشد، گفت: همکاری چندجانبه بین اصناف، شهرداری و اداره صنعت، معدن و تجارت می‌تواند روند اجرای مصوبات را تسریع کند و ضمن ارتقای چهره شهری، رضایت عمومی را نیز به همراه داشته باشد.

گلایه اصناف از بلاتکلیفی

در مقابل، رئیس یکی از اتحادیه‌های صنفی گچساران با اشاره به مصوبه سال ۱۳۹4 در خصوص انتقال صنوف آلاینده گفت: طبق این مصوبه قرار بود زمین به‌صورت رایگان در اختیار اصناف قرار گیرد تا طی مدت مشخصی به شهرک صنفی منتقل شوند، اما متأسفانه این مصوبه تاکنون به مرحله اجرا نرسیده است.

وی افزود: باگذشت بیش از یک دهه از مطرح‌شدن این طرح، هنوز زیرساخت‌های اساسی شهرک صنعتی به‌طور کامل فراهم نشده و همین مسئله باعث شده تا بسیاری از صنوف، به‌رغم تمایل، امکان انتقال نداشته باشند. درواقع بلاتکلیفی میان وعده و عمل، مشکلات معیشتی و هزینه‌های سنگین ساخت‌وساز، از دلایل اصلی تعلل در این زمینه است.

عزم جدی برای خروج صنوف مزاحم از شهر

کارشناسان شهری معتقدند اجرای کامل طرح انتقال صنوف آلاینده، علاوه بر سامان‌دهی فعالیت‌های صنعتی خرد، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر بهبود محیط‌زیست شهری، کاهش آلودگی صوتی، کاهش ترافیک در معابر اصلی و افزایش امنیت محیط‌های مسکونی داشته باشد. بااین‌حال، نبود هماهنگی میان نهادهای متولی، ضعف در تأمین اعتبارات و بی‌توجهی برخی صنوف به هشدارهای قانونی، همچنان از موانع اصلی تحقق این هدف عنوان می‌شود.

به نظر می‌رسد تا زمانی که حمایت واقعی از سوی نهادهای اجرایی برای تکمیل زیرساخت‌ها و مشوق‌های لازم برای اصناف در نظر گرفته نشود، طرح انتقال صنوف آلاینده از محدوده شهری گچساران همچنان در مرحله وعده و مصوبه باقی خواهد ماند.

اقدام شهرداری برای ساماندهی صنوف آلاینده

غلامرضا شکوهی، عضو شورای اسلامی شهر دوگنبدان در گفتگو با چهار فصل؛ با اشاره به تداوم حضور صنوف آلاینده در بافت شهری گفت: اگرچه پیگیری و نظارت بر این موضوع بر عهده اداره صنعت، معدن و تجارت است، اما وظیفه ساماندهی این صنوف طبق قانون بر دوش شهرداری قرار دارد و این نهاد باید در این زمینه اقدام مؤثر و قانونی انجام دهد.

وی افزود: بر اساس بررسی‌ها و پیگیری‌های صورت گرفته، زمین موردنظر برای انتقال صنوف آلاینده سال‌هاست که در محدوده شهرک صنعتی چهاربیشه گچساران مشخص‌شده و حتی قطعه‌بندی و تفکیک اراضی برای صنوف مختلف نیز به انجام رسیده است.

شکوهی با ابراز نگرانی از پیامدهای ادامه فعالیت صنوف آلاینده در سطح شهر اظهار کرد: وجود این صنوف در مناطق مسکونی و بلوار اصلی شهر، مشکلات متعددی را برای شهر و شهروندان ایجاد کرده است. به‌ویژه در حوزه بهداشت و محیط‌زیست شهری، این فعالیت‌ها سبب انباشت زباله و پسماندهای صنعتی در جوی‌ها و کانال‌های دفع آب‌های سطحی شده و چالشی جدی برای مدیریت شهری پدید آورده است.

این عضو شورای شهر دوگنبدان تصریح کرد: تداوم چنین وضعیتی نه‌تنها جلوه بصری شهر را مخدوش می‌کند، بلکه سلامت عمومی شهروندان را نیز تحت تأثیر قرار داده و ضرورت دارد دستگاه‌های متولی با همکاری مشترک، روند انتقال و ساماندهی صنوف آلاینده را هرچه سریع‌تر اجرایی کنند.

شهری برای زیستن یا تاب آوردن؟

گچساران شهری است با ظرفیت‌های عظیم اقتصادی، اما بی‌توجهی در برخی مسائل، آن را به میدان نبردی میان آرامش و معیشت بدل کرده است. امروز شهروندان از یک‌سو خواهان سکوت و آرامش‌اند و از سوی دیگر، صاحبان مشاغل از نان شب خود دفاع می‌کنند. اگر مسئولان نتواند تعادلی بین این دو مطالبه حیاتی برقرار کند، نه آرامش باقی می‌ماند و نه اشتغال. وقت آن رسیده است که وعده‌های کاغذی جای خود را به تصمیم‌های میدانی بدهند و گچساران، شهری باشد برای زیستن، نه تاب آوردن.

انتهای خبر/