به گزارش پایگاه خبری چهارفصل، در میان رجال سیاسی به ویژه آنان که دارای وجهه دینی و مذهبی باشند و نیز به خصوص کسانی که در کسوت و مسولیت روحانیت ظاهر شده و کوشا و فعال باشند کمتر می توان شخصیتی را یافت که همچون شهید آیت الله سید حسن مدرس در دیگران تاثیر عمیق نهد و موجب شگفتی و اعجاب گردد.

در این نوشتار بر آنیم تا دیدگاه های سایر بزرگان را در رابطه با شخصیت ایت الله مدرس بررسی کنیم.

مدرّس از منظر امام خمینی(ره)

در میان فقها، علما و مجتهدانی که حضرت امام خمینی(ره) به تعظیم و تکریم آنان پرداخته است، شاید هیچ کس مانند شهید مدرس تجلیل نشده باشد. آری امام اولین فردی است که آن گونه که باید آن شهید را شناخته است. ایشان درباره شهید مدرس چنین می گویند:

اسلام می خواهد انسان درست کند، می خواهد آدم درست کند. یک آدم اگر موافق تعلیم قرآن درست شود، یک وقت می بیند که یک مدرّس از کار در می آید که یک مدرس مثل یک گروه است که جلوِ قدرت رضاخان می ایستد. با پیرمردیِ خودش می ایستد [و] جلویش را می گیرد و جلوِ شوروی [را] که می خواستند به ایران حمله کنند می گیرد.

شهید مدرّس در نگاه مقام معظم رهبری

مقام معظم رهبری حضرت آیت اللّه خامنه ای، مدظله العالی، شهید مدرس را افتخار روحانیت و نمونه ای از مقاومت آن در همه زمان ها دانسته، می فرمایند:

مدرّس به عنوان یک روحانی که از چشمه فیّاضِ دینِ رهایی بخش و انسان سازِ اسلام سیراب بود در انجام تکلیف الهی و شرعی خویش ـ که مبارزه با ظلم و فساد و اختناق را سرلوحه احکام خویش دارد ـ تنها بودن را بهانه سکوت قرار نداد و چه بسا که در بسیاری از جریانات سیاسی کشور تنها یک فریاد بود که پرده خفقان حاکمه را می درید و آن، فریاد و خروشِ دشمن شکنِ مدرّس بود.... مدرس به حقّ افتخار جامعه روحانیت به خصوص در قرن حاضر و نمونه ای از مقاومت جامعه روحانیت در همه زمان هاست.... پرچم مبارزه ای که شهید مدرس برافراشت هیچ گاه بر زمین نیفتاد. مبارزه بی امان مدرس علیه هرآنچه غیرخدایی است هنوز در جامعه ما ادامه دارد.

گفتار میرزای شیرازی درباره شهید مدرس

آیت اللّه میرزا محمدحسن شیرازی ـ که صادرکننده فتوای معروف تنباکوست و این حرکت او آغازی برای نهضت های صدساله اخیر ایران بود ـ در نجف با شهید مدرّس ملاقات داشت و آن شهید والامقام از حوزه درسی میرزا بهره برد. ایشان درباره شهید مدرس چنین فرمودند:

این اولاد رسول اللّهْ پاکدامنیِ اجدادش را داراست و در هوش و فراست گاهی مرا به تعجب می افکند. در مدتی بسیار کوتاه از هم درسی هایش جلو افتاد و در منطق، فقه و اصول سرآمد همه یارانش می باشد.

دیدگاه علامه سیدمحسن امین درباره شهید مدرس

علامه سیدمحسن امین، دانشمند عالَم تشیع در کتاب ارزشمند اعیان الشیعه، شهید مدرس را این گونه معرفی می کند:

او مردی دانشمند، فاضل، با شهامت، نترس و پیشتاز بود.... مدرس در آن عصر از با شهامت ترین مردان در مجلس و پایدارترینِ ایشان در پیمان خویش بود. او در مجلس حاضر می شد و با بحث و جدل و دست وپنجه نرم کردن، از حقوق امت اسلام و شرع مقدس دفاع می نمود. استواری و پایداری و عدم تمکین او باعث شد که کسانی مأمور ترور وی شوند، اما بدو آسیبی نرسید. سپس او را توقیف و تبعید نمودند و دیگر کسی او را ندید.

نظرآیت اللّه سیدمرتضی پسندیده در خصوص ابعاد فقهی شهید مدرّس

آیت اللّه سیدمرتضی پسندیده، برادر بزرگ تر حضرت امام خمینی(ره)، در خصوص ابعاد فقهی شهید مدرّس، در ضمن مصاحبه ای می گوید:

«ایشان مافوق همه بود، از هر جهت امتیاز داشت. او اصولاً به این فکر نبود که رساله منتشر کند، قابل قیاس با دیگران نبود».

دیدگاه مرحوم شیخ حسنعلی اصفهانی (معروف به نخودکی)در مقام شهید مدرس

مرحوم شیخ حسنعلی اصفهانی – عارف مشهور- در ضمن بیان خاطراتی که برای عبدالعلی باقی، مؤلف کتاب «مدرس، مجاهدی شکست ناپذیر» بیان کرده، می گوید:

«روزی در نجف طلبه ای به اتاق ما آمد، من وم درس هم حجره بودیم، آن طلبه دچار سر درد شدیدی شده بود و مدت یک هفته تبش قطع نشده بود. مدرس دست به پیشانی او گذاشت و آیه نور را قرائت کرد.
با تمام شدن آن آیه سر درد و تب او قطع شد. تمام ایامی که من با او بودم، نماز شبش ترک نشد.

او اهل نماز ودعا و مطالعه بود. من شنیدم که یکی از اهالی خواف در زندان دچار تب شدیدی شده و به خدمت آقا می رود، مدرس هم پیراهن خود را به تن او می پوشاند و او شفا می یابد.»

فاطمه بیگم مدرس – دختر آن فقیه شهید – می گوید:

«بسیار اتفاق می افتاد پدرم بدون قبا یا پیراهن در حالی که عباش را به خود پیچیده بود به خانه می آمد. می دانستیم که او برهنه ای را در راه دیده و لباس خویش را بدو بخشیده است.

روزی به او اظهار نمودیم: اجازه بدهید ده بیست ذرع کرباس در خانه داشته باشیم که بتوانیم در چنین مواقعی فوری برایتان لباس تهیه کنیم.

ایشان پاسخ داد: ممکن است دیگری به کرباسی که ما ذخیره می کنیم نیاز پیدا کند، به همین مقدار که برای پیراهن یا قبا یا شلوار لازم است، تهیه کنید.»

آیت الله حاج سیدمحمدرضا بهاءالدینی رحمه الله می گوید:

مرحوم مدرس یک رجل علمی و دینی و سیاسی بود و این گونه فردی مهمتر از رجل علمی و دینی است؛ زیرا این مظهر ولایت است که اگر ولایت و سیاست مسلمین نباشد، دیگر فروع اسلامی تحقق کامل نمی یابد.

مهدی بامداد

وی نویسنده ی کتاب «شرح حال رجال نامی ایران است» و درباره ی مدرّس نوشته است:

مرحوم مدرّس نماینده ای بود ناطق، شجاع و با جرأت مجلس شورای ملّی که تا آخر عمر علناً و جهاراً با سلطنت پادشاه وقت، رضاشاه پهلوی مخالفت می کرد. مدرّس زندگی ساده ای داشت و چندان به قید خوراک و پوشاک نبود... بسیار درست، با هوش، حاضرالذهن، حاضر جواب و وارسته بود ...»

حسن علی راشد

«اگر شهرت جهانی و محبوبیت ملّی و حبس و شهادت مدرّس را خودم ندیده بودم، داستان جدّش موسی بن جعفر (ع) را باور نمی کردم، چه صرف نظر از مقام امامت، شهرت و هواخواهان مدرّس زیادتر از اهمیّت ظاهری آن حضرت بود و دیدیم که چگونه رفتند، بردند، زندانی نمودند، کُشتند و ما همه تماشا کردیم .» مدرّس از نظر دکتر میلسیو دکتر «میلسیو» مستشار مالیه و رئیس خزانه داری، که در سال 1351 ق در استخدام دولت ایران بود، در کتاب مأموریت آمریکایی ها در ایران مدرس را این طور معرفی می کند:

مشخص ترین چهره و رهبر روحانیون در مجلس مدرّس می باشد. شهرت مدرس بیشتر در این است که برای پول اصلاً ارزشی قائل نیست.  او در خانه ای ساده زندگی می کند، لباس روحانیان را می پوشد و مردی فاضل شمرده می شود. در ملاقات با او محال است که کسی تحت تأثیر ساده زیستی، هوش و قدرت رهبری او قرار نگیرد. در فعالیت هایِ روزانهْ مردی ثابت قدم و پرجرأت است.

مدرّس از دیدگاه خواجه نوری

خواجه نوری در کتاب بازیگران عصر طلایی که بیشتر شبیه به رمانی است که از لحاظ فنی و ادبی مورد عنایت است، از مدرّس به عنوان بازیگری در این عرصه نام برده است که البته پرداختن به این عنوان خود بحث جداگانه ای می طلبد. امّا باید توجّه داشت که اساسا خواجه نوری فردی بوده که دین را از سیاست جدا می دانسته و مدرّس را آخوندی می پنداشته که به جای پرداختن به امور آخرتِ این مرز و بوم، وارد بازی سیاست شده بود. ولی درعین حال او را سیاست مداری بی اعتنا به مال دنیا، و در عین حال شجاع و دارای شهامتی فوق العاده در اظهار عقیده، راسخ و درعین حال شوخ می داند و می گوید: «زهد او از نوع منفی، ملازم با رهبانیت و به اصطلاح ـ زهد صوفیانه نیست؛ بلکه مثبت، فعّال و همراه با جوشش در زندگی است».

حسین مکّی

او نویسنده و مورّخ ایرانی است که در معرفی شخصیت شهید مدرّس تلاش زیادی داشته و در این رابطه آثار ارزشمندی به جای گذاشته است. او درباره ی شهید مدرّس گفته است:
«... مدرّس از جمله کسانی بود که برای جلوگیری از حکومت خودمختاری و دیکتاتوری و برای جلوگیری از قدرت روز افزون و خطرناک سردار سپه، با رفقای هم دست خود نقش های بسیار خطرناکی را بازی کرد که... به قیمت خون او تمام شده، به این معنی که پس از سالیان دراز در زندان و تبعید به سر بردن، بالاخره شربت شهادت نوشیده و با کفن خونین به خاک تیره ی این سرزمین مدفون و برای ابد در کام اژدهای ارتجاع بیداد بلعیده شده است

ملک الشعرای بهار

«میرزا محمد کاظم صبوری»، پدر بهار، ملک الشعرای دربار مظفر الدّین شاه بود. وقتی وی از دنیا رفت، شاه فرزندش میرزا محمد تقی بهار را به لقب پدر مفتخر ساخت. او پس از سپری کردن دو دهه از عمر خود و با توجه به هم زمانی دوران زندگی اش با عصر مشروطه، در عین فعالیت های ادبی، به جریان های مشروطه خواهی پیوست و با مشاهده ی دوره ی استبداد صغیر محمد علی شاه قاجار، در یک اقدام کم سابقه، قصیده ی معروف «کار ایران با خداست» را سرود. این قصیده در حدّ خود در پیشبرد اهداف مشروطه و آگاهی مردم، تأثیر عمیقی گذاشت.
مدتی بعد، بهار به کارهای مطبوعاتی پرداخت و در روزنامه های طوس، حبل المتین، نوبهار و تازه بهار، مقالاتی منتشر ساخت. در دوره ی سوم مجلس شورای ملّی به عنوان نماینده ی مردم کلات و سرخس به مجلس راه یافت. او این سمت را در مجلس چهارم، پنجم و ششم نیز بر عهده داشت ولی در مجلس هفتم نامش در لیست سیاه رضاشاه قرار گرفت و از راه یابی به مجلس بازماند.
بهار، علی رغم انتقادهایی که نسبت به بعضی از کارهای شهید مدرّس داشت، از هم فکران و یاران و دوستان جدّی او به شمار می رفت و در عرصه های گوناگون با حمایت از وی و قرار گرفتن در جبهه ی او، همکاری می کرد. بهار ضمن بیان جنبه ی علمی، تقدّس، پاک دامنی، هوش و فکر شهید مدرّس و سرآمد دانستن او در سادگی، شهامت، از خودگذشتگی و فداکاری می نویسد:
«مدرّس مجتهد مسلم بود، فقیه و اصولی بزرگ بود، به تاریخ، منطق و کلام آشنا و در سخنرانی و خطابه در عهد خود همتا نداشت و چون عوام فریب نبود و غرور نداشت، پاکدامنی و ثبات عقیده در او بی اندازه قوی بود، هیچ گاه در صدد دفاع از
حمله ها و تهمت هایی که به او زده می شد، بر نمی آمد

آیت ا... مرعشی نجفی

ایشان به عنوان بزرگترین مرجع تقلید شیعیان درباره ی شهید مدرّس گفته است:
«.. مرحوم آقای میر سیّد حسن مدرّس قمشه ای از اجلای علمای عصر و از رجال نامی ادوار اخیر بوده اند. معظم له پس از پایان تحصیل سطوح عالیه و شطری از خارج در اصفهان به عتبات مشرف شده، سنین عدیده در جلسه ی درس مرحومین آیات اعظام آقای آخوند، ملا محمّد کاظم خراسانی، آقای سیّد محمد فشارکی، آقای سیّد محمّد کاظم یزدی و آقای شریعت، تحصیل خود را به پایان رسانیدند و هم مباحثه های ایشان مرحومین آیت ا... آقا سیّد ابوالحسن اصفهانی و آقا سیّد علی کازرونی بودند. طرف عصر در مقبره ی مرحوم آیت ا... علّامه مذاکره داشتند مدّت قلیلی هم با مرحوم والد حقیر، آیت الله نسابه، آقای سیّد محمود مرعشی حسینی مذاکره داشتند

دکتر غلامعلی حداد عادل

دکتر حداد عادل، نویسنده و پژوهشگر برجسته ی ایران است که برای تعلیم و تربیت دانش آموزان ایران اسلامی و سازندگی ایران و نشر ارزش های اسلام و انقلاب اسلامی زحمات زیاد کشیده است. ایشان که سال ها ریاست مجلس شورای اسلامی ایران را بر عهده داشته درباره ی شهید مدرّس گفته است: (14)
«مدرّس عالمی ربانی، روحانی مبارز و سیاستمداری با هوش و دلیر بوده است و به جرأت می توان گفت که ما در فاصله ی مشروطیت تا انقلاب اسلامی، قامتی بلندتر، فریادی رساتر و چشمی دوربین تر از مدرّس نداشته ایم. روحانی آزاده ای است که چشم همه ی حق طلبان و آزادی خواهان همواره به چهره ی درخشان او دوخته شده و قلّه ای است بلند که بال پرواز همگان به سوی او گشوده شده است. وی الگوی کامل و نمونه ی آرمانی نمایندگی مجلس در جمهوری اسلامی ایران
است

آیت ا... حاج سیّد محمد رضا بهاءالدّینی

«مرحوم مدرّس یک رجل علمی و دینی و سیاسی بود و این گونه فردی مهم تر از رجل علمی و دینی است، زیرا این مظهر ولایت است که اگر ولایت و سیاست مسلمین نباشد، دیگر فروغ اسلامی تحقّق کامل نمی یابد

ابراهیم فخرایی

فخرایی، صاحب کتاب «نهضت جنگل» است. این کتاب کامل ترین اثری است که در رابطه با میرزا کوچک خان جنگلی نوشته شده است. او درباره ی شهید مدرّس می نویسد: «زندگی اش ساده و بی تکلّف و حتّی می توان گفت، زهدانه بود... پیاده از خانه به مجلس می رفت و پیاده به خانه بر می گشت، محافظ هم نداشت، حتی درشکه هم سوار نمی شد. خانه ی محقّری خریده بود که نه مبل داشت و نه صندلی... تمام اثاثیه ی خانه را یک گلیم، یک قالیچه، یک دست رختخواب، یک منقل و قوری تشکیل می داد.

گردآوری:سجاد شفیعی

انتهای پیام/