چهارفصل: دستاوردهای بشر از صنعت و فناوري‌هاي نوین علاوه بر منافعی که برای بشر داشته  و رفاهی که برای او به ارمغان آورده است، همواره آسیب هایی را نیز به همراه داشته است.

اگرچه بسیاری از ابداعات و نوآوری‌ها با انگیزه  تأمین رفاه و آسایش و تحکیم ارزش های انسانی و در جهت نیل به کمال شکل گرفته است، اما در عین حال به دلیل برخی کج فکری ها و استفاده های نادرست از ابزارهای جدید، این اختراعات، گاه جسم و جان و اخلاق و روان انسان ها را مورد آسیب قرار داده و گاه فرهنگ و اعتقادات و رفتارهای اجتماعی وی را دگرگون کرده است.

صنايع فرهنگي رسانه های مثل سينما و تئاتر در دنياي هنر است و بعد از اين دو، صنايع چند رسانه اي مثل ماهواره و صنايع ديگري مانند صنايع رايانه اي و تلفن همراه که شامل پويا نمايي و بازي و فضای مجازی مي‌شوند، وجود دارند.

دنيايي که حاکم بر فرهنگ ها بوده وقتي باگذشت زمان احساس کرد که جهان در حال گذار و تغيير است متوجه شد که فضاي مجازي اين شرايط و فضا را تغيير داده است. توسعه فن آوری نوین تلفن همراه، افزايش اوقات فراغت و آساني دسترسي به اينگونه وسايل و همچنين توليد توسط نيروي کار ارزان و باهوش باعث شد که فرصت تازه اي براي توسعه فرهنگي در اختيار ما قرار بگيرد.

امروزه با توجه به جاذبه فوق العاده فناوري هاي نوين شاهد این هستیم که در جهان شرايط جديدي بوجود آمده و صاحبان فن آوری های صنایع فضای مجازی، رایانه و تلفن همراه و غيره توانسته اند با تولید و تغذیه محصولات خود به جهانيان با بهره گیری از این فن آوری ها محتوا و مفهومي را که مد نظر دارند به مخاطب ارائه ‌دهند.

تغییر و تحولات در نظام اجتماعی ناشی از اینترنت، انكار ناپذیر است. این تغییرات حتی شیوه برقراری ارتباط شاگرد و استاد و روش تدریس در سطوح دانشگاهی را هم متحول كرده است. این امر به طور اساسی قابلیت انجام تحقیقات توسط دانشجویان و به اشتراک گذاشتن یافته‌های آنها با دیگران را بالا برده است.

امروزه حتی بچه ها هم به نوعی برای تكالیف درسی و برقراری روابط اجتماعی خود به اینترنت وابسته شده اند. دانش آموزان انتظار دارند که دامنه فرآیند یادگیری خود را در هر لحظه که نیازمند سئوال و برقراری رابطه با استاد باشند، به خارج از محدوده‌های کلاس گسترش دهند.

شبکه های اجتماعی مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با اینکه عمر خیلی زیادی ندارند، توانسته اند به خوبی در زندگی مردم جای خود را باز کنند.  مردم بسیاری در سنین مختلف حتی خردسالان و از گروه های اجتماعی متفاوت در شبکه های اجتماعی مجازی کنار هم آمده اند و از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی، از طریق شبکه های اجتماعی در فضای مجازی با هم ارتباط برقرار می کنند

.

از طرفی شبکه های اجتماعی نقش پررنگی در دنیای امروز دارند و نمی توان آن ها را نادیده گرفت.  این سایت ها بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی افراد و در سطح کشورها و حتی بین الملل تاثیرگذارند و به همین دلیل در حال گسترش هستند و در آینده نقش به مراتب بیشتر و مهم تری را در زندگی بازی خواهند کرد

.

امروزه شبکه های اجتماعی مجازی، نسل جدیدی از وب سایت های اینترنتی هستند. در این وب سایت ها، کاربران اینترنتی حول محور مشترکی به صورت مجازی دور یکدیگر جمع می شوند و جماعت های آنلاین را تشکیل می دهند.

 هنوز هیچ کس تصور نمی‌کرد که روزی جنبه اجتماعی اینترنت به صورت کاربرد اصلی آن درآید، شبکه های اجتماعی اینترنتی پای به عرصه وجود گذاشتند.

این موضوع در بین کاربران اینترنتی چنان مورد استقبال قرار گرفت که به جرأت می توان گفت یکی از تأثیرگذارترین سرویس های ارائه شده در اینترنت و وب که در سال های اخیر تحول شگرفی در نظام اجتماعی کشورهای مختلف جهان به  وجود آورده، همین شبکه های اجتماعی بوده است.

نکته اینکه، همانطور که گفته شدگرایش به شبکه های اجتماعی در سراسر دنیا همچنان رو به رشد است. شبکه های اجتماعی به یک مهارت جدید و مهم برای همه و حتی برای  کسانی که حتی درک  بسیار بالایی از فناوری احتیاج ندارند در آمده است.

در سال های اخیر دسترسی میلیون ها کاربر در سراسر جهان به این نوع شبکه ها باعث شده است تا این رسانه ها درکانون توجه جوامع مدرن و افراد زیادی قرارگیرند و از محبویت قابل توجهی به خصوص در میان نسل جوان برخوردار شوند.

در این میان شناخت صحیح از کارکرد های فضای مجازی باعث می شود تا کاربران بیش از پیش بتوانند از این ابزارها استفاده مفید و موثر داشته باشند.

شبکه های اجتماعی به مثابه راههای مختلفی می مانند که مردم  در زمان عبور از آن می توانند در مورد مسائل مختلف با هم صحبت کنند و اطلاعات عمومی یا خصوصی خود را در قالب های مختلف اعم از عکس، ویدئو، واژه ها، دست نوشته، ... با فرد خاص یا گروه خاصی به نمایش  و اشتراک بگذارند.

به بیانی ساده تر شبکه های اجتماعی ابزار متنوعی است که همه به صورت آزاد و مجانی به آن دسترسی دارند. یک فرد می تواند مطالب مورد نظر یا یک سری اطلاعات خاص را در یک ثانیه با صدها و حتی هزاران نفر در سراسر جهان به اشتراک بگذارد. این پدیده به اشتراک گذاری اطلاعات بسیار قابل توجه است چراکه در گذشته اگر کسی قصد انتشار مطلبی را برای عموم مردم یا یک گروه بزرگ از مخاطبان داشت باید با پرداخت هزینه فراوان و وجود مشکلات بسیار زیاد از روزنامه ها، تلوزیون و رادیو کمک می گرفت. در حال حاضر، با ظهورشبکه های اجتماعی، همان اطلاعات را می توان در ظرف چند ثانیه و بدون هیچ هزینه و مشکلی منتشر کرد.

انواع رسانه های اجتماعی:

رسانه های اجتماعی در اشکال و عناوین مختلف وجود دارند اما هدف اصلی همه آنها ارتباط و تبادل اطلاعات افراد با یکدیگر است.  شبکه های اجتماعی مانند:  فیس بوک ، توییتر ، مای اسپیس ، نینگ می باشد.

در این شبکه ها کاربران اجازه دارند تا لیستی از دوستان خود داشته باشند و اجازه اضافه کردن یا کم کردن آنها را داشته باشند. ارسال پیام و به اشتراک گذاری محتوا  واعلام موافق یا مخالف بودن با محتوا از طریق زدن علامت لایک از دیگر امکانات این شبکه ها می باشد. این شبکه ها بالاترین میزان رشد را نسبت به سایر رسانه های اجتماعی دارد.

 در چند دهه ی اخیر سرویس های اطلاعاتی به هر قیمتی و به هر روشی درصدد دریافت اطلاعات می باشند. در مرحله جمع آوری اطلاعات هیچ گونه تمایزی قائل نیستند و براساس سیاست های آنها معروف است: هر اطلاعاتی ولو بی ارزش، ارزش جمع آوری اولیه را دارد. در واقع شاکله ی جمع آوری اطلاعات هر روز دچار تغییر و تحولات بیشتر با عمق تاثیرگذاری و وابستگی بسیار زیاد، ارزان و سریع و مستقیم است.

تا دیروز برای دسترسی به شبکه اجتماعی فیس بوک می بایست حداقل به یک رایانه همراه و اینترنت نیاز بود و در کشور ما به یک نرم افزار غیرقانونی یا راهکار غیرقانونی برای دور زدن فیلترینگ نیاز بوده است و مطمئناً قشر بسیار زیادی شامل دسترسی به این امکانات نبودند و جمعیت آماری را ثابت یا بعضاً به صورت کاهشی دنبال می نمود. اما امروزه برای اینکه بتوانند این محدودیت های دسترسی و نیازهای سخت افزاری گران را از چرخه ی افراد خارج نمایند، شاکله، ابزار و نوع دسترسی را دچار تحول نمودند .

شاید کمتر کارشناس امنیت فناوری اطلاعات و جنگ نرم بدان اذعان نکند که هر نرم افزار یا ابزاری که به رایگان در دسترس قرار می گیرد و این نرم افزار به دنبال جمع آوری اطلاعات مستقیم باشد، در پس پرده ی آن سرویس های جاسوسی و اطلاعاتی قرار نداشته باشد . در مباحث بسیاری وابستگی برخی از این شبکه ها به سرویس های جاسوسی اثبات گردیده اند که علاقه مندان با جستجوی بسیار کمی در اینترنت می توانند به این مستندات دسترسی پیدا نمایند .

این روزها دست هرکسی در هر رده سنی که باشد یک و یا چند تلفن همراه وجود دارد. موبایل‌هایی که با پیشرفت علم آنچنان ترقی کرده‌اند که خوب می‌توانند مخابرات و هزینه‌های مکالماتی آن را دور بزنند! تنها با نصب رایگان نرم ‌افزارهای مکالماتی با قابلیت اتصال به اینترنت همگی دسترسی ساده و کم هزینه برای استفاده از شبکه های اجتماعی را خواهند داشت.

یکی از انواع شبکه های جدید اجتماعی، استفاده از نرم افزارهای مخصوص تلفن همراه برای فعالیت دراین شبکه های اجتماعی می باشد که از جمله آنها می توان به نرم افزارهای وی چت(wechat)، تانگو(Tango)، وایبر(viber)، لاین(Line)، کوکو(Coco)، دی دی(DiDi)، دیجی دی(Digiday) و whatsapp و تلگرام(telegram) نام برد.

با این اوصاف گسترش روزافزون شبکه‌های اجتماعی در میان کاربران اینترنت، نیازمند بررسی رفتارهای فردی و اجتماعی انسان‌هاست. افزایش توجه کاربران اینترنتی به شبکه‌های اجتماعی و رشد این سایت‌ها و نرم افزارهای رایانه و تلفن همراه در فضای مجازی در سال‌های اخیر موجب شده مطالعات علمی درباره‌ی شبکه‌های اجتماعی در مراکز دانشگاهی و پژوهشی مورد توجه قرار گیرد.

از پيامد هاي منفي استفاده غلط از فضای مجازی و اينترنت و بدنبال آن شبکه های اجتماعی مي توان به تغيير سبك زندگي به منظور صرف زمان بيشتر در اينترنت و شبکه های اجتماعی ، بي توجهي به سلامت خود، اجتناب از فعاليت هاي مهم زندگي، كاهش روابط اجتماعي، ناديده گرفتن خانواده و دوستان، مشكلات ناشي از هزينه هاي بهره بردن از اينترنت و مشكلات تحصيلي نام برد.

مثلاً با توجه به در اختيار قرار دادن گوشي هاي هوشمند از سوي والدين براي فرزندان و اشتياق جوانان براي حضور در شبکه های اجتماعی موبایلی مانند وایبر، لاین، وی چت ، متأسفانه باعث شكافي بين فرزندان و والدين و حتی بین زوجين شده است.

در چنین شرایطی در صورت استفاده از اين امكانات و فن آوری نوین جامعه نیازمند فرهنگ سازي خوب و مستمر است. وقتي بلوغ فردي نباشد وجود چنين امكاناتي باعث مي شود تا بين افراد يك خانواده شكاف ايجاد شده و رفتار زوجين جوان و اعضای خانواده به مراتب با يكديگر سرد شود. پس وجود تكنولوژي به همراه فرصت، در ذات خودش تهديدهايي را به دنبال دارد كه اگر به درستي اجرا و نحوه استفاده از آنها دقت نشود، آسيب هايي را به دنبال خواهد داشت.

در کنار همه آثار مثبت شبکه های اجتماعی مجازی، تصور برخی از پیامدهای منفی آنها و چالش هایی که ایجاد نموده اند، امری بدیهی است. آنچه مسلّم است اینکه به جای برخورد سلبی با این پدیده نوین، بررسی و ریشه یابی مشکلات و پیامدهای منفی ناشی از آن و در پیش گرفتن راه های اصلاحی، قطعاً نتایج بهتری را در بر خواهد داشت.

بهتر است با فضاي ارتباطات اجتماعي و مجازي به عنوان يك امر منكراتي برخورد نكنيم، بلکه فرهنگ سازي و اعتماد به كارشناسان و مشاورين براي ايجاد يك طرح جامع و كامل يكي از راهكارهاي رفع اين مشكل است؛ از طرفی آگاه سازی از طرز صحيح استفاده از اين شبكه هاي اجتماعي، نياز به آموزش و فرهنگ سازي توسط خود فرد،خانواده، دستگاه های فرهنگی و رسانه های جمعی و... دارد که این امر قطعاً در دراز مدت محقق خواهد شد.

در پایان، چند پیشنهاد کلی جهت مصون ماندن کاربران شبکه های اجتماعی از آسیب های احتمالی و بهره برداری از آثار مثبت این شبکه ها ارائه می گردد:

1. ایجاد و راه اندازی شبکه های اجتماعی سالم و مفید برای مبارزه با شبکه های اجتماعی مخرب؛
2. آموزش و آگاهی بخشی در سطح همه اقشار جامعه؛

3. فرهنگ سازی در خصوص استفاده صحیح در فضای مجازی در سطح همه اقشار جامعه؛
4. نظارت کارشناسانه و مستمر بر فضای جوامع مجازی و برنامه ریزی برای آینده.

انتهای پیام/م