به گزارش ، مجله علمی و تخصصی حمل و نقل؛وضوع حمل‌ونقل، ترافيك و شيوه‌ی حل مشكل آن همواره مورد بحث متخصصين مربوط طی سال‌های گذشته بوده است. مشكل ترافيك مانند بيماری سرطان است. كوچك‌ترين غفلتی از آن، باعث فراگير شدن مشكل و تحت‌الشعاع قراردادن زندگی روزمره می‌شود و هرچه جلوتر می‌رود، حل آن مشكل‌تر می‌شود.

امروزه آنچه متخصصين حمل و نقل جهان برروی آن اتفاق نظر دارند، دست‌يابی به الگوی حمل ونقل پايدار در شهرها است تا بتواند چشم‌انداز شهر سالم، آرام، دارای حمل و نقل سريع، ايمن و كارآمد برای عموم شهروندان را تأمين كند.

حمل‌ونقل پايدار به اين معناست كه بايد مشکل را به نحوی حل کنيم تا اين بيماری مجدداً در سال‌های آتی عود نکند. يعنی بايد الگویی را دنبال كنيم كه براثر گسترش جمعيت و شهر و توسعه‌ی فعاليت‌های اقتصادی، اجتماعی و..(كه طبيعتاً از عوامل تردد‌زا هستند) شهر ما همچنان بدون بروز مشكل ترافيك، به نحومطلوبی پاسخ‌گوی جابه‌جایی‌های مسافر و بار باشد و با گسترش اين فعاليت‌ها سيستم حمل و نقل به مشكل برخورد نكند و پايدار باشد.

حال كه حمل‌ونقل پايدار تا اين حد مهم است كه می‌تواند دست‌يابی يا عدم دست‌يابی به آن برای يك شهر و آينده‌ی شهر سرنوشت‌ساز باشد؛‌توجه به این نکته كه سياست حمل‌ونقل پايدار با اتخاذ استراتژی‌های زير  تحقق پيدا می‌كند؛ ضروری است:

توسعه‌ی كيفی و كمی حمل و نقل عمومی

افزايش قابليت پياده‌روی يا افزايش پتانسيل استفاده از سيستم‌های غيرموتــــوری شامل پياده‌روی و دوچرخه‌سواری(در شهرهای دارای آلودگی شدید هوا، به دلیل اینکه تنفس عميق و شديد ناشی از دوچرخه‌سواری، ميزان ورود آلاينده‌ها را به سيستم دستگاه تنفس افزايش می‌دهد، ابتدا بايد به روش‌های ديگر نظیر توسعه‌ی حمل‌ونقل عمومی، آلودگی هوا را کاهش دهيم و سپس به رواج اين سيستم‌ها بپردازيم.)

مديريت تقاضای سفر

كاهش استفاده از خودروی شخصی(يا جلوگيری از افزايش استفاده از خودروی شخصی) در كل يا بخش‌هایی از شهر در اوقات و ايام خاص

ارتقای فرهنگ ترافيك

..............

درک بسياری  مفاهيم  از طريق مفهوم ضد آن  ملموس‌تر است؛ از این رو، با ذکر مثال‌هایی از سيستم حمل‌ونقل ناپايدار سعی خواهیم کرد  ابهامات را رفع کرده و اهميت استراتژی‌های فوق را خاطرنشان کنیم.

مثال 1- در صورتی‌كه به‌جای پنج استراتژی فوق، استراتژی ساخت بزرگ‌راه‌های جديد و تعريض معابر را انتخاب كنيم، در حقيقت يك راه‌حل پايدار را انتخاب نكرده‌ايم. زيرا تجربه كشورهای مختلف حتی ايران نشان داده است كه ايجاد ظرفيت معابر منجر به افزايش تقاضا می‌شود و حتی برخی مطالعات حمل‌ونقل و ترافيكی مراكز تحقيقاتی معتبر جهانی نشان داده است كه در بلندمدت همواره رشد تقاضا از رشد توسعه معابر بيشتر است. اگر با ساخت برخی از معابر يا تعريض آنها، مشكل ترافيكي را موقتاً حل كنيم، بايد در آينده منتظر ترافيك سنگين‌تری باشيم. زيرا رشد تقاضای سفر، آن را جبران می‌كند. به همين علت، اين راه‌حل را، راه پايدار نمی‌دانند؛ مگر اين ظرفيت اضافی، در اختيار حمل‌و‌نقل عمومی قرار گيرد.

مثال 2- در صورتیكه با برخی از طرح‌ها مثل طرح زوج و فرد بخواهيم ترافيك را مهار كنيم؛ با توجه به خلوت شدن موقت معابر و افزایش ظرفيت آنها برای تعداد محدودتری خودرو، به سرعت تقاضای سفر افزايش يافته و جای خالی آنها پر می‌شود. همان‌گونه كه اجرای طرح زوج و فرد در تهران در سال 1384 ، در كمتر از 9 ماه اثربخشی خود را از دست داد. عارضه‌ی اصلی طرح مزبور اين است که گرچه اثربخشی خود را از دست می‌دهد، اما نمی‌توان اين طرح نادرست را به راحتی لغو کرد؛ زيرا در اين‌صورت وضع بدتر می‌شود و دیگر نه راه پیش داریم نه راه پس. بنابراین اجرای طرح زوج و فرد  يك راه‌حل پايدار نيست.

مثال 3- تغيير ساعات كار ادارات و بانك‌ها نيز مشابه  مثال‌های فوق می‌باشد.

مثال‌های متعدد مشابه موارد فوق را می‌توان مطرح كرد.

نكته مهم اين است در صورتی كه ظرفيت ايجاد شده از هر سه مثال فوق را به سرعت به حمل‌ونقل عمومی(خطوط ويژه اتوبوس) يا به حركت خودروهای چند سرنشين(HOV) و... اختصاص دهيم، جلوی ايجاد ظرفيت اضافی را برای خودروهای شخصی گرفته و در نتيجه تقاضای سفر خودروی شخصی افزايش نمی‌يابد؛ متقابلاً ظرفيت را برای حمل‌ونقل عمومی و HOV اختصاصی می‌دهيم كه يك اقدام ارزشی ترافيكی و حركت به سوی الگوی حمل و نقل پايدار است.

از این رو، علت ضرورت توجه به مترو، اتوبوس و...، تلاش برای دست‌يابی به حمل‌ونقل پايدار است و در آينده كه ترددها افزايش می‌يابند، بايد بار اصلی آن را سيستم‌های حمل‌ونقل عمومی بردوش كشند. البته در شهرهای بدون آلودگی هوا دست‌شان بازتر است و می‌توانند سيستم‌های دوچرخه‌سواری را با مطالعات علمی، همه‌جانبه و يكپارچه با حمل‌ و نقل عمومی، از همان ابتدا فعال كنند. زيرا چنانچه آلودگی هوا در آن شهرها افزايش پيدا كند، ديگر نمی‌توانند به راحتی به سيستم‌های غيرموتوری(پياده و دوچرخه) روی آورند. در حاليكه آنها از سيستم‌هایی هستند كه به حمل‌ونقل پايدار منتج می‌شوند

بخشي از كتاب "ضرورت تغيير نگرش هاي ترافیکی" تاليف دكتر مهرداد تقي زاده